HCSS: ‘Versnelling energietransitie noodzakelijk, niet alleen voor het klimaat!’
Het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) publiceert de uitkomsten van hun onderzoek naar het Nederlandse energiesysteem in aanloop naar het Kamerdebat Verduurzaming Industrie van 15 mei.
Lees het volledige HCSS-rapport ‘Een snelle energietransitie; niet alleen voor het klimaat!’
Het huidige energiesysteem in Nederland en de Europese Unie is voor ongeveer 80 procent gebaseerd op fossiele brandstoffen, die we voornamelijk importeren. Dit maakt ons systeem kwetsbaarder dan dat in de VS of China. Een snelle overgang naar een systeem gebaseerd op duurzame bronnen is niet alleen goed voor het klimaat. Het helpt ook om minder afhankelijk te worden en draagt bij aan de betaalbaarheid. Als we nu doorpakken met de energietransitie zetten we onze industrie bovendien op een toekomstige voorsprong.
Dat staat in het onderzoek ‘Een snelle energietransitie; niet alleen voor het klimaat!’ dat het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) in aanloop naar het Kamerdebat Verduurzaming Industrie van 15 mei heeft gepubliceerd. Opdrachtgevers zijn de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), VNO-NCW, Gasunie en de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI).
Snelle opbouw
“Om onze kwetsbaarheden te verminderen is het zaak het nieuwe duurzame energiesysteem snel op te bouwen”, aldus de onderzoekers. Daarvoor is het volgens hen nodig de huidige langdurige procedures voor vergunningen op het gebied van infrastructuur te versnellen, om zo met name netcongestie sneller op te lossen en bestaande industrie beter te kunnen inschakelen bij de energietransitie.
Verplaatsen industrie
De huidige (versplinterde) Europese manier van werken leidt volgens HCSS tot een langzamere energietransitie en het verplaatsen van industrie naar bijvoorbeeld de VS, waar de industrie de Inflation Reduction Act (IRA) als een aantrekkelijke propositie ziet. “Er moet gewerkt worden aan een herstel van de relatie tussen bedrijfsleven, overheid en samenleving”, aldus de onderzoekers. “Het bedrijfsleven kijkt uit naar een duidelijke overheid, met efficiënte regelgeving en snelle procedures voor vergunningen, die keuzes durft te maken op het gebied van groene energiepolitiek, en naar die keuzes handelt voor de lange termijn.”
Nienke Homan, voorzitter VNCI: “Het rapport laat duidelijk zien dat het investeringsklimaat in Europa onder druk staat, terwijl we juist nieuwe investeringen in de Nederlandse industrie nodig hebben. Voor verduurzaming, maar ook voor onze economische en geopolitieke positie. Daarom vinden we het van belang dat Nederland, én Europa, een heldere visie op de industrie ontwikkelt.”
Achtergronden bij het rapport
Het rapport van HCSS laat zien hoe de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen in Europa geleidelijk is gegroeid en nu een maximum heeft bereikt. Tegelijkertijd zijn ook geopolitieke spanningen gegroeid en wordt energie wereldwijd vaker als wapen ingezet. De beweeglijkheid van de fossiele markten is toegenomen en het is een reëel scenario dat fossiele markten tijdens de energietransitie volatiel blijven, met eerder hoge dan lage prijzen.
Volgens het HCSS-rapport is met name Nederland hierdoor zeer kwetsbaar geworden. De activiteit van de Nederlandse energie-intensieve industrie vermindert snel en de uitdaging wordt groter om, in Europees verband, die industrieën te continueren die van essentieel belang zijn voor onze samenleving, economie en veiligheid.
Een nieuw, duurzaam energiesysteem zal uiteindelijk robuuster zijn. De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verdwijnt dan. Het is daarbij volgens de onderzoekers effectiever om de energietransitie te versnellen met maatregelen die de vraag naar fossiele brandstoffen aanpakken, zoals het beperken van het aantal emissierechten (conform het ETS-systeem van Europa), dan door restricties op te leggen aan de aanbodkant. De beperkte olie- en gasproductie die nog plaatsvindt in Europa vermindert bijvoorbeeld de fossiele kwetsbaarheid en heeft daarnaast een veelal lagere uitstoot van broeikasgassen over de gehele keten ten opzichte van bijvoorbeeld geïmporteerd LNG.
Bij het bouwen van het nieuwe energiesysteem staan we volgens de onderzoekers voor een grote uitdaging: het doorkomen van een uitdagende transitieperiode, waarin Nederland en Europa kwetsbaar zijn qua betaalbaarheid én leveringszekerheid van energie en waarin industrie dreigt weg te trekken, in een guur geopolitiek klimaat.