Onderzoek: Nederland heeft sterke uitgangspositie circulaire koolstofeconomie

Dankzij de strategische ligging van de Rotterdamse haven - met infrastructuur richting het achterland en het ARRRA-cluster - heeft Nederland een sterke uitgangspositie om koploper te worden in een circulaire koolstofeconomie. Daarnaast biedt de regio een solide kennisbasis en concrete mogelijkheden op het gebied van CO₂-opslag (CCS) en hernieuwbare energieprojecten. Daarmee kan de Rotterdamse haven uitgroeien tot een internationale hub voor circulaire koolstof.

Dat stelt TNO in een recent onderzoek in opdracht van een breed consortium bestaande uit SmartPort, VEMOBIN, VNCI, Deltalinqs, Havenbedrijf Rotterdam, gemeente Rotterdam en FieldLab Industrial Electrification (FLIE). De focus van het rapport ligt op de overstap van fossiele naar duurzame koolstofbronnen, zoals afval, biomassa en afgevangen CO₂. Dit heeft geleid tot een systeemvisie op duurzame koolstof, plus aanbevelingen om deze systeemvisie te realiseren.

Download hier de samenvattende rapportage.

Toekomstige rol chemie en raffinage

De studie bevestigt de noodzaak om een duidelijke gedeelde visie te ontwikkelen over het belang en daarmee de toekomstige rol van duurzame chemie en raffinage in Nederland, aldus Mark Intven, beleidsadviseur Materialentransitie Chemie bij de VNCI. “Met het Competitiveness Compass  en de Clean Industrial Deal zal de EU belangrijke voorwaarden moeten invullen om weer een aantrekkelijke locatie voor productie te worden. Het is aan ons, als koolstofverwerkende sectoren, om samen met de overheid te kijken hoe we dit kunnen vertalen naar wat daarvoor in Nederland nodig is.”

Synergie chemie- en brandstoffensector

Het rapport toont aan dat de chemie- en brandstoffensector in de toekomst in toenemende mate dezelfde grondstoffen willen gebruiken om daaruit dezelfde circulaire bouwstenen te produceren. Dat biedt mogelijkheden om de krachten te bundelen, synergievoordelen te benutten en daarmee circulaire koolstofbronnen efficiënter en op grotere schaal te produceren.

Uitdagingen

Maar er zijn ook grote uitdagingen. Duurzame brandstoffen en chemicaliën kunnen niet concurreren met het fossiele alternatief en de vraag naar deze producten is nog sterk afhankelijk van stimulering door de overheid. Daarmee is het door de overheid creëren van marktvraag voor deze producten een topprioriteit voor beide sectoren. Gezien het internationale karakter van de afzetmarkten zal een aanpak op Europees niveau nodig zijn. Met name de vraagstimulering voor duurzame chemicaliën ontbreekt nog.

Daarnaast is er onzekerheid over voldoende toekomstige beschikbaarheid van circulaire koolstofbronnen, zoals biogrondstoffen en gerecycled plastic. Verder kunnen ruimtegebrek in de Rotterdamse haven en de lange doorlooptijd van vergunningstrajecten tot vertragingen en ontmoediging leiden bij nieuwe investeringen.

Aanbevelingen voor versnelling

Het rapport doet aanbevelingen om de transitie naar duurzame koolstof te versnellen. Zo moeten overheden snel duidelijke beleidskeuzes maken om onzekerheden in de chemie- en brandstoffensector weg te nemen en de vraag naar duurzame producten te stimuleren, bijvoorbeeld via circulaire verplichtingen, belastingvoordelen of aanbestedingseisen. Daarnaast kan vroegtijdige betrokkenheid van het bevoegd gezag de vergunningstrajecten efficiënter maken, terwijl flexibele regelgeving experimenten en ontwikkeling stimuleert. Ook is een stabiele aanvoer van grondstoffen essentieel, wat vraagt om betere afvalsortering, geavanceerde recycling en gerichte import van duurzame biomassa. Tot slot moeten industrie, kennisinstellingen en overheden hun krachten bundelen. Door gezamenlijke afstemming tussen beleid en uitvoering ontstaat een samenhangende en doelgerichte aanpak.