Waarom kiest iemand voor een chemie-opleiding en wat maakt een baan in de chemie zo boeiend? Chemie Magazine vraagt het aan mensen in de sector. Met deze keer Niels Schenk, chief technology officer bij BioBTX. Wat ruim een decennium geleden begon als een idee om iets nuttigs te doen met groene grondstof, is uitgemond in een pilotplant voor chemicaliën uit biomassa en plastic afval. En dat terwijl bedenker Niels Schenk eerst notaris wilde worden.

Aan welke consumentenproducten lever jij een bijdrage?

Het flauwe antwoord? Alles, want wij maken de aromaten benzeen, tolueen en xyleen uit biomassa en plastic afval. BTX zijn de legoblokjes van de chemie, en daarmee kun je alles maken wat je maar kan verzinnen. De werkelijkheid is wat complexer. BioBTX is een technologie-ontwikkelbedrijf, dus wij maken zelf geen producten. Wel hebben we showcases laten zien van volledig biobased PET voor cosmeticadoosjes. Ook hebben we met Teijin Aramid en onderzoeksbureau Symeres eind vorig jaar 100% biobased supervezel van Twaron gemaakt.

Ik ben chief technology officer en verantwoordelijk voor R&D, bijvoorbeeld hoe je meer BTX kunt maken door de katalysator te verbeteren. Daarnaast houd ik me bezig met het reilen en zeilen van de pilotplant en de engineering van de nog te bouwen demofabriek. Die combinatie van chemie en chemische technologie maakt mijn werk complex, maar ook interessant. Mijn kracht ligt in het combineren van disciplines, in plaats van een superspecialist zijn.

Wat vertel jij je kinderen als zij vragen wat voor werk je doet?

Kinderen zijn heel erg betrokken bij twee van de wereldproblemen die we hebben: plastic soep en klimaatverandering. Ik ben de uitvinder van technologie om meer plastic te kunnen recyclen en het klimaat minder te belasten. Ik heb in de klas van mijn oudste dochter mogen uitleggen dat technologie nodig is om deze grote problemen op te lossen. Dat kwartje is toen wel gevallen.

We ontwerpen momenteel de eerste fabriek voor die technologie. Als die gebouwd is, wordt deze wereldwijd grootschalig uitgerold. Maar eerst moeten we nog wel de tijd nemen om die fabriek goed te ontwerpen.

Hoe ben je in deze baan terechtgekomen?

Ik las van jongs af aan de Kijk en ik herinner me dat een deskundige vertelde dat olie een te mooie grondstof is om te verbranden. Dat inzicht pas ik nu toe op biomassa en afvalplastic. Door de Kijk werd ik me als kind ook bewust van klimaatverandering en leerde ik programmeren in BASIC.

Op de middelbare school hoefde ik amper te werken voor de bètavakken. Toch begon ik met een studie rechten in Leiden. Achteraf onbegrijpelijk, maar omdat ik opgroeide op het platteland had ik geen idee wat ik met scheikunde kon doen. Notaris leek me leuk, ik heb zelfs een week meegelopen om te kijken wat dat werk inhield. Maar na een half jaar ben ik scheikunde erbij gaan doen. Op mijn studentenvereniging sprak ik met een paar mensen over bètadingen en zij zeiden: ga een keer mee naar een college over atoombouw. Daarna dacht ik: ‘wow, ik heb hier in twee uur meer geleerd dan in een paar maanden rechten studeren’. Na anderhalf jaar heb ik de knoop doorgehakt om alleen scheikunde te doen. Ik wilde snappen hoe de wereld werkt, en chemie is daarvoor een sweet spot.

"Zonder mij dendert deze trein gewoon door"

Voor mijn afstuderen stond ik dertien maanden op het lab, dat vond ik vreselijk. Ik had er ook geen talent voor. Ik ben dan ook op een heel ander vakgebied gepromoveerd, milieukunde. Daarna ging ik bij een milieuadviesbureau werken dat nadacht over de vergroening van de chemie in Delfzijl. Daar is het idee voor BioBTX ontstaan.

Wat zou je je jongere zelf nu adviseren?

Niets, zeg ik in eerste instantie. Slingerpaden kunnen je een brede basis geven. Dus ik vind het niet verkeerd om als je jong bent een beetje naïef te zijn en dingen te proberen. Voor mij werkte dat goed. Zelfs die studie rechten heeft me inzichten gegeven die ik nog steeds gebruik.

Maar in tweede instantie zijn er dingen die achteraf jammer waren. Als aio heb ik een vrij kritisch artikel geschreven over klimaatscenario’s van het Intergovernmental Panel on Climate Change. Dat artikel heeft mijn carrière wel in de weg gezeten. Overal waar ik na mijn promotie ging solliciteren werd ik afgewezen met de boodschap: het is echt niet vanwege dat artikel, hoor. Dus ja, dan weet je genoeg.

Mijn belangrijkste advies is daarom dat je niet altijd je gelijk moet willen halen. Vroeger was ik daar heel erg mee bezig. Ik had gelijk en wilde dat bewijzen ook. Tegenwoordig luister ik beter naar anderen om zo over nieuwe perspectieven te leren. Deels is dat me gelukt door gewoon ouder te worden, deels door feedback uit mijn omgeving. Het is misschien een bèta-eigenschap om de wereld zwart-wit te zien, terwijl de werkelijkheid veel grijzer is.

Wat levert je werk je op?

Het is super fascinerend om het hele proces te doorlopen van een papieren exercitie, R&D-traject, pilotplant en demofabriek. Elk jaar is daardoor compleet anders. Voor mij voelt dit als de meest gave droom, bijna onwerkelijk. Ik krijg daarbij een prima salaris, hoewel ik er in vergelijking met een baan bij een groot chemiebedrijf niet rijk van word. Maar deze baan geeft mij veel meer terug dan ik bij een multinational zou krijgen.

Ik krijg hier ook veel nieuwe inzichten door inspirerende collega’s en mensen van de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool en Symeres. En ik wil vooral werken aan een betere wereld voor mijn kinderen. Daar doe ik dit liever voor dan voor het geld. Maar omdat mijn werk niet altijd voelt als werk, heb ik met mijn vrouw de afspraak moeten maken dat we uiterlijk om half tien de laptopjes dichtklappen, want anders zijn we hier tot ver na bedtijd mee bezig.

Op welke eigen prestatie ben je het meest trots?

BioBTX ontstond rond 2008, toen alle biomassa nog naar energiecentrales toe ging. Mijn baas vroeg aan mij: wat zouden we met biomassa kunnen doen om écht duurzame impact te hebben? Voor de productie van duurzame aromaten bestond nog geen technologie, dus daar zat een gat in de markt. Ik zocht uit of dit in theorie kon, en vervolgens hebben we partners gezocht voor de businesscase. Daar is BioBTX uit ontstaan. Ik ben heel trots op wat we sindsdien gepresteerd hebben en waar we als team nu staan.

Ik heb ook een kennismanagementsysteem gebouwd om te zorgen dat we de kennis die we creëren op een goede manier vastleggen in de organisatie en niet afhankelijk is van personen. Ook ik ben inmiddels hartstikke misbaar. Zonder mij dendert deze trein gewoon door. Gelukkig maar.

Als je iets zou mogen veranderen aan je baan, wat zou dat zijn?

Omdat BioBTX een klein bedrijf is, heb ik automatisch een heel breed takenpakket. Ik zou me meer willen richten op betere bedrijfsprocessen en het verbeteren van onze kennisinfrastructuur. Nu besteed ik ook veel tijd aan business development. Groeien we verder, dan wordt die focus ook mogelijk.

Verder wil ik graag de groeipijnen die we doormaken verlichten. Dat kan door meer mensen, geld en expertise aan boord te halen, zodat we meer snelheid kunnen maken en de workload beter kunnen verdelen. Daarnaast zou ik meer sociale dingen met mijn collega’s willen doen, iets waar corona niet bij helpt.

Wat zou je nóg liever doen dan wat je nu doet?

Werken bij BioBTX, maar dan over tien jaar. We zijn dan met een man of twintig, dertig, en er staan al verschillende fabrieken in de wereld. Wij werken dan vooral aan het doorontwikkelen van de technologie, waarvoor we een zeer professionele organisatie hebben opgetuigd. En we zitten dan nog steeds in Groningen. We blijven echt de technologieleverancier. Want wil je impact hebben, en dus grootschalig je technologie implementeren, dan moet je die fabrieken niet zelf bouwen, maar zorgen dat dit met jouw technologie gebeurt.

Curriculum vitae

• Naam | Niels Schenk
• Leeftijd | 47
• Woonplaats | Haren
• Huwelijkse staat | Getrouwd, 2 dochters en 1 zoon (van 10, 8 en 5)
• Opleidingen | Promotie milieuwetenschap bij Rijksuniversiteit Groningen (2001-2006), Organische chemie bij Universiteit van Leiden (1993-1999), vwo bij RSG Tromp Meesters Steenwijk (1987-1993)
• Nevenactiviteiten | Niels zit in de werkveldadviescommissie van de Hanzehogeschool. Politiek was hij in zijn jeugd actief bij de jongerenafdeling van de VVD, de JOVD. “Ik kwam er daar heel snel achter dat de koehandel van politiek niets voor mij is, mijn insteek is dat het beste idee leidend moet zijn.”
• Werkgevers | BioBTX: chief technology officer (2015-heden), chief operating officer (2014-2015), technology manager (2012-2013), projectmanager (2009-2012),Researcher & consultant bij KNN (2006-2014), Onderzoeker bij Rijksuniversiteit Groningen (2001-2007), Analist bij Organisation for Economic Co-operation and Development (2000)

Wie is Niels naast zijn werk?

“Iedere vakantie is een klimvakantie.” Zijn vrouw klimt ook. “En in zo’n bos met heel veel rotsblokken is ook voor mijn kinderen voldoende te klauteren en te spelen.” Ook houdt Niels erg van oude auto’s (“niet erg milieuvriendelijk, wel heel erg gaaf”), vooral om in te rijden, want de tijd van het grote restaureren is voorbij. “Ik heb een heel erg gave Peugeot 505 Familiale gehad, maar tijdens vakanties was ik meer aan het knutselen dan van mijn vakantie aan het genieten, inclusief met huilende baby’s langs de snelweg staan.” Verder speelt Niels het strategische kaartspel Magic: The Gathering.

Foto’s: Henk Veenstra