'We denken dat we autonome keuzes maken, maar tóch laten we ons steeds onbewust verleiden tot onnodige consumptie'

Elisah Pals (39) is klimaatpsycholoog en oprichter van Zero Waste Nederland. Ze deelt haar inzichten over een afvalvrije leefstijl en enthousiasmeert anderen haar voorbeeld te volgen. Elisah is Klimaatburgemeester in haar woonplaats Breda.

Tekst: Carolien Terlien
Beeld: Chris Bonis
Gepubliceerd: 05.06.2024

“In 2015 ben ik mijn eetgewoonten gaan aanpassen toen ik erachter kwam dat ik een medisch probleem had. Ik schakelde over op pure en hele producten, gekocht op de markt en meegekregen uit de moestuin van mijn vader. Al snel kwam ik erachter dat ik door deze nieuwe eetstijl de helft minder afval produceerde. Die lijn zette ik door voor andere boodschappen zoals schoonmaak, cosmetica, menstruatie. En eigenlijk bleek voor alles een goed alternatief te zijn.

En nóg beter, het was eigenlijk helemaal niet zo ingewikkeld. Na een paar maanden had ik mijn afvalbak helemaal leeg! Bovendien spaarde ik veel geld uit: in anderhalf jaar had ik zoveel bespaard, dat ik mijn ogen kon laten laseren. Daarnaast merkte ik dat deze nieuwe levensstijl me veel mentale rust gaf. Ik hoefde niet meer met al die spullen te sjouwen, op te ruimen, schoon te maken, ik had veel minder verleidingen, minder keuzemomenten. Je vraagt jezelf af: waarom doet niet iedereen dit? Waarom laten we ons toch telkens verleiden tot al die consumptie?

Pas drie jaar later tijdens een verre reis – mijn laatste vliegreis - kreeg ik het inzicht om hier een persoonlijke missie én werk van te maken. Ik stond op een verlaten, tropisch strand - wat een paradijs had moeten zijn – tot mijn enkels in het plastic. Daar, op dat moment, besloot ik om de kennis over mijn nieuwe levensstijl te gaan delen: ik ga mijn circle of influence vergroten.

'Ik stond op een verlaten, tropisch strand - wat een paradijs had moeten zijn – tot mijn enkels in het plastic'

In 2018 heb ik het burgerinitiatief Zero Waste Nederland opgericht. Inmiddels hebben we een landelijke stuurgroep, 76 communities over het hele land en 120 tourgidsen die voorlichting geven over hoe en waar je verpakkingsvrij boodschappen kan doen, waar je kan repareren en waar je mooie tweedehands spullen kunt vinden. Ook organiseren we de Zero Waste Week met allerlei activiteiten die laten zien hoe je bijvoorbeeld zelf wasmiddel maakt, water kunt besparen en voedselverspilling tegen gaat.

Daarnaast helpen we het bedrijfsleven, zoals de retail, onder andere met een ‘raamsticker-campagne’: bij achtduizend winkels hangt inmiddels onze sticker ‘Neem gerust je eigen verpakking mee’. Ook houd ik me bezig met lobbywerk, zoals het verbod op wegwerpbekers en interventies die de luier-afvalberg kunnen terugdringen (dat is bijna tien procent van ons huishoudelijk afval!). Vorig jaar heb ik 26 Kamervragen opgesteld, waarover de staatssecretaris verantwoording moest afleggen aan de Kamer. Dat had ik van tevoren nooit gedacht, maar het lukt gewoon.

Ik ben niet voor ‘terug naar de jaren vijftig’, maar ik denk dat we met betere keuzes deels terug kunnen naar de eenvoud van toen. Al die wegwerptroep en spullen van slechte kwaliteit die snel stuk gaan, wie wordt daar nou echt blij van?”


Circulaire stappen op de R-ladder

Circulariteit is méér dan alleen de materialentransitie. Het gaat ook om minder, slimmer, bewuster en efficiënter omgaan met materialen en grondstoffen. Daar kunnen we allemaal een bijdrage aan leveren als we de zes circulaire principes van de R-ladder volgen. Caroline, Ernst, Elisah, Jean Pierre en Nicole doen dat al. Lees hun verhalen in het CM-themanummer over de materialentransitie.