Het Curriculum Seveso Top Leadership is ontstaan op initiatief van de regionale veiligheidsnetwerken, in samenwerking met experts uit de chemiesector, overheid en wetenschap, en is onder de paraplu van Stichting Veiligheid Voorop verder ontwikkeld. “De regionale veiligheidsnetwerken zagen dat er behoefte was aan een opleiding voor managers van bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken, zogenaamde Seveso-inrichtingen. Een opleiding die hen praktische en inhoudelijke kennis zou bieden voor het creëren van een goede veiligheidscultuur. Een manager van een Seveso-bedrijf draagt eindverantwoordelijkheid voor het veilig functioneren van diens organisatie, juridisch en moreel. Er wordt verwacht dat je de risico’s kunt overzien, beheersen en bespreekbaar maakt, zowel intern als extern. Een organisatie op een betrokken en veilige manier leiden, met oog voor wetgeving, omgeving en samenwerking, vraagt om betrokken leiderschap”, legt Corine Baarends, ontwikkelaar, facilitator en coach van het Curriculum Seveso Top Leadership, uit.

Breed praktijkgericht curriculum

“Ik was toentertijd (2017) vertegenwoordiger van een van de veiligheidsnetwerken en heb me met een collega opgeworpen om een eerste pilot te ontwikkelen. Tussen 2018 tot 2020 zijn twee pilots uitgevoerd die goed werden ontvangen. Na corona wilde Veiligheid Voorop door met de opleiding en heb ik het curriculum verder ontwikkeld. De opleiding duurt een jaar en biedt plaats aan maximaal twaalf deelnemers. Ik begeleid de opleiding en coach deelnemers bij de ontwikkeling van hun persoonlijke ontwikkelplan, dat als rode draad door de opleiding loopt”, vertelt Baarends.

In 2022 was het volledige programma klaar en met de huidige leergang zijn er in totaal 75 site/operations managers opgeleid. De opleiding is opgebouwd rond drie thema’s: betrokken leiderschap, wet- en regelgeving & extern stakeholder management en operationele procesveiligheid. “Dankzij alle opgedane kennis krijg je als deelnemer meer grip op veiligheid en daardoor ook op andere bedrijfsprocessen. Het levert op allerlei vlakken winst op”, stelt Baarends.

Persoonlijke ontwikkelplan

Gedurende het curriculum werken deelnemers aan diverse opdrachten en vormen ze gaandeweg hun persoonlijke ontwikkelplan. De opdrachten zijn direct toepasbaar op hun organisatie. Baarends: “Omdat je wat je leert direct inzet binnen je bedrijf levert het meteen veel op. Deelnemers gaan dan ook enthousiast op zoek naar wat zij nodig hebben om met hun bedrijf de volgende stap in veiligheid te maken. Het persoonlijke ontwikkelplan kun je zien als het hart van het curriculum. Het ontwikkelplan is gebaseerd op wat ze geleerd hebben en beschrijft wat ze daarmee in de praktijk gaan doen en wat hun eigen rol daarbij is.”

Na zes maanden presenteren de deelnemers hun plannen aan elkaar. Vervolgens gaat een ieder aan de slag binnen het bedrijf. “Tijdens de laatste dag, een half jaar later, blikken we met elkaar terug op de behaalde resultaten en leerervaringen. Je krijgt als deelnemer heel wat aangereikt, dat vraagt om het maken van de juiste keuzes. Het ontwikkelplan vergt de nodige tijd en inzet. Het is geen sinecure, maar uiteindelijk wordt het opstellen van en werken met het persoonlijke ontwikkelplan enorm gewaardeerd. Dat geldt ook voor het uitwisselen van ervaringen met elkaar”, aldus Baarends.

Leren van storytellers

Deelnemers leren niet alleen van docenten en elkaar, maar ook van storytellers. Deze ervaren Seveso-Topmanagers delen hun persoonlijke ervaringen en dilemma’s. In intervisiesessies gaan deelnemers hierover met hen in gesprek. Anne Arkenbout (HSE director bij Nobian) is zo’n storyteller en heeft zelf het curriculum in 2022 doorlopen. “Toen ik deelnam was ik plant manager van onze chloorfabriek in Delfzijl. Ik ben een pragmatisch persoon en wil snel veranderingen doorvoeren. Maar als het gaat om de veiligheid van Seveso-fabrieken, zijn ervaring en boerenverstand lang niet toereikend. Het brede curriculum helpt je in te zien dat we op intuïtie de grote risico’s die gepaard gaan met dit soort bedrijven, niet goed kunnen inschatten. We overschatten onszelf. Het is daarom belangrijk om te vertrouwen op het proces en de afspraken die er binnen het bedrijf zijn om de veiligheid te waarborgen. Maar uiteindelijk is er altijd een menselijke factor. Daarmee is de verantwoordelijkheid die je als plant manager hebt groot. Dat heeft het curriculum me nog meer doen beseffen. Daarnaast ben ik blij dat we goed door de wetgeving zijn heen gegaan. Het curriculum bevat bovendien allerlei waardevolle elementen zoals hoe je mensen in beweging kunt zetten en hoe je met omgevingsmanagement omgaat. Als storyteller vertel ik over een eigen ervaring waarbij niemand gewond raakte, maar het had ook anders kunnen aflopen. Ik laat zien hoe we binnen Nobian deze leermomenten oppakken en de lessen verwerken in onze veiligheidsaanpak. Met mijn verhaal hoop ik mensen te inspireren en wellicht kan het ongelukken voorkomen. Ik ben dankbaar dat ik de training mocht doen toen ik net plant manager was. We mogen in onze handen knijpen met deze opleiding. Ik raad alle plant managers dan ook aan de opleiding te volgen”, benadrukt Arkenbout.

Omgevingsdienst legt nadruk op menselijke kant

Het toezicht op Seveso-bedrijven wordt uitgevoerd door gespecialiseerde omgevingsdiensten. Daan Molenaar is waarnemend algemeen directeur bij DCMR Milieudienst Rijnmond, dat verantwoordelijk is voor de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving bij Seveso-bedrijven in de provincies Zuid-Holland en Zeeland. Molenaar is vanaf dag één betrokken bij het curriculum en verzorgt met Niek Hoogervorst (senior gedragswetenschapper, DCMR) een onderdeel binnen het programma. “Het is fantastisch hoe het curriculum de verschillende dimensies die een rol spelen bij veiligheid, belicht. Zo is de menselijke kant zeer belangrijk. Waarom worden alarmen van bijvoorbeeld zoiets belangrijks als een fornuis genegeerd? Dergelijke vragen zijn we in ons toezicht steeds meer centraal gaan stellen. Toezicht gaat over meer dan controleren en sancties opleggen, het gaat ook over gedrag beïnvloeden. Onze stelling is dat de cultuur binnen een bedrijf het mogelijk maakt of zelfs stimuleert dat fouten gemaakt worden. Hoeveel druk voelen werknemers om zo snel mogelijk een installatie op te starten? Durven mensen het te melden als ze twijfelen of iets onveilig is of iets bijna is misgegaan? Als leidinggevende zou je ook moeten willen weten wat mensen beweegt en hoe je daar invloed op kunt uitoefenen. Veel managers zijn technici met veel verstand van het chemische proces, maar minder van de menselijke kant. Wij proberen met onze bijdrage aan het curriculum dit in hun manier van leidinggeven te borgen. En voor ons is het waardevol om feedback te krijgen hoe zij tegen ons werk aankijken”, zegt Molenaar.

Ervaringen van deelnemers

Ralph van Weerdenburg is senior manager Operations Polypropylene & Product Handling bij SABIC in Geleen. “Het curriculum is intensief, maar ook inspirerend. Naast de inhoud is het sparren met deelnemers uit heel Nederland en het bezoeken van hun bedrijven waardevol. Het geeft je een beter beeld bij de ervaringen die we delen. Zelf heb ik met name veel geleerd over wet- en regelgeving, hoe je de regels vertaalt naar de dagelijkse praktijk. Daarnaast helpen de tips over leiderschap je hoe je impact kunt maken en je bedrijf de juiste kant op stuurt. Bovendien is het nuttig meer te leren over de dynamiek in groepen en hoe je daarmee kunt omgaan. Het persoonlijke ontwikkelplan is wat de opleiding uniek maakt. De opgedane kennis en opdrachten vertaal je meteen naar je eigen plan, waar jij én je bedrijf echt wat aan hebben. Ook het bespreken en bediscussiëren van elkaars plannen is waardevol. En doordat je de ruimte neemt om alles van een afstandje te bekijken, zie je dat wat je doet echt serious business is. Natuurlijk ben je dagelijks bezig met veiligheid, maar door er niet alleen vanuit een technische bril naar te kijken, leer je nieuwe perspectieven en zie je waar winst te behalen is. Tot slot waren de casussen die de storytellers bespraken indrukwekkend, die verhalen kwamen echt binnen.”

Hanna van Luijk is site director bij Neste in Rotterdam. “Ik vind dat iedere leidinggevende binnen onze sector ervaring in een veiligheidsfunctie zou moeten hebben en/of het curriculum zou moeten volgen. Het is goed om extra inhoud en urgentie mee te krijgen. Waar ben je eigenlijk allemaal verantwoordelijk voor? Bovendien stap je even uit je dagelijkse werkelijkheid en leer je waar niet alleen jijzelf maar ook collega’s mee worstelen en hoe ze daarmee omgaan. De diversiteit aan onderwerpen en elementen binnen het curriculum maken de opleiding waardevol. Ik heb zelf veel plezier beleefd aan de combinatie tussen inhoud en het persoonlijke ontwikkelplan. Hoewel het soms lastig is er voldoende tijd voor te vinden, ben ik heel blij dat het persoonlijke plan een belangrijk onderdeel is. Je wordt gedwongen actief met je eigen leiderschap ten aanzien van veiligheid aan de slag te gaan. Natuurlijk is ieders situatie anders, maar we staan voor soortgelijke dilemma’s. En juist die dilemma’s en afwegingen delen met de groep, en je kwetsbaar opstellen, is enorm nuttig. En ergens is het misschien ook wel makkelijker om dit met peers te bespreken, dan binnen je bedrijf. Ook niet onbelangrijk, voor mij voelde elke opleidingsdag als een ‘dagje buitenspelen’. Het is inspirerend te zien hoe andere deelnemers zich in hun eigen bedrijf bewegen en hoe trots ze zijn.”

Blijven innoveren

De basis van het curriculum - modules, storytelling, persoonlijke ontwikkelplan - is een goed fundament en de afgelopen jaren gelijk gebleven. Wel zijn er binnen de modules veranderingen doorgevoerd. “We passen de opleiding aan op veranderingen in wet- en regelgeving, ontwikkelingen binnen de thema’s en nemen ook de feedback van deelnemers mee. In de huidige leergang voeren we een pilot uit met een extra lesdag. Deze bestaat uit een combinatie van de verwachtingen vanuit de overheid en storytelling. De sessie vanuit de overheid wordt verzorgd door DCMR en krijgt daarmee een vaste plaats in het curriculum. Aansluitend krijgen de deelnemers een masterclass storytelling. Die is toegevoegd omdat de verhalen van storytellers altijd enorm positief worden ontvangen én het cruciaal is dat je als plant manager je verhaal duidelijk kunt overbrengen zowel intern als extern. Als de pilot positief wordt ontvangen, dan breiden we de opleiding uit naar zeven dagen (vijf lesdagen, presentatie persoonlijke ontwikkelplannen en terugkomdag). Veiligheid Voorop wil graag dat alle site managers van Seveso-bedrijven het curriculum doorlopen. Met vierhonderd Seveso-bedrijven is dat nog een flinke groep, we gaan dan ook gestaag door met de opleiding”, besluit Baarends.