SABIC en Zuyderland Medisch Centrum werken samen aan recycling medisch plastic afval
SABIC en het Zuyderland Medisch Centrum hebben in een jaar tijd een wereldprimeur gerealiseerd. Niet-gecontamineerd medisch plastic uit de operatiekamer is via chemische recycling omgezet in nieuwe contactgevoelige verpakkingsmaterialen. In september werden de eerste gerecyclede materialen gebruikt op de operatiekamer. Gert Coun, Innovation Manager Circulair Packaging bij SABIC, was daarbij aanwezig. Een bijzonder moment.
Tekst: Ingeborg Abendanon
Beeld: SABIC, Zuyderland MC
Gepubliceerd: 15.12.2025
Gepubliceerd: 15.12.2025
In Europa wordt per jaar 1,7 miljoen ton hoogwaardig medisch plastic verbrand. Omgerekend is dat zevenhonderd kilo per ziekenhuisbed, per jaar. Getallen waar ook Gert Coun enorm van schrok. Twee jaar geleden werd hij benaderd door een arts van het Belgische Jessa Ziekenhuis met de vraag of hij kon helpen. “We waren met SABIC Technology & Innovation al langer bezig met de toepassing van chemische recycling voor plastics, in eerste instantie vooral gericht op voedselverpakkingen. De arts van het Jessa Ziekenhuis (zie kader) had daarover gehoord en nodigde ons uit voor een gesprek. Na afloop liepen we naar buiten waar hij ons het magazijn met medisch plastic afval liet zien. Enorm! Zo is het balletje gaan rollen en zijn we alvast op kleine schaal van dat afval olie gaan maken.”
Een vervolg daarop dateert van oktober vorig jaar toen prof. dr. Lee Bouwman, vaatchirurg bij het Zuyderland Medisch Centrum in Zuid-Limburg en docent aan de Universiteit Maastricht, een workshop organiseerde en een aantal SABIC-collega’s uitnodigde om deel te nemen. Bouwman is vastbesloten om een circulaire operatiekamer te realiseren. Hij zag dat de grote afvalvolumes van ziekenhuizen nu vaak nog verbrand worden. Coun: “Dat was de echte start van de samenwerking waarbij we twee proefprojecten gestart zijn voor de recycling van niet-gecontamineerd plastic afval (afval dat niet in contact is gekomen met patiënten, bloed of lichaamsvloeistoffen, -red.). De medewerkers van het ziekenhuis zijn vorig jaar gestart met een inzamelingsprogramma voor medisch plastic afval. Dat komt bij SABIC binnen waar het wordt omgezet in pyrolyse-olie met behulp van geavanceerde recyclingprocessen. Hiermee ontstaat een alternatieve grondstof om via massa balans gecertificeerd circulair polyethyleen (PE) en polypropyleen (PP) te produceren. Deze is opgenomen in het TRUCIRCLE-portfolio van SABIC.”
Eerste operatie
Er zijn inmiddels al twee nieuwe oplossingen met het gerecyclede plastic geproduceerd voor toepassing in de gezondheidszorg. Coveris, producent van hoogwaardige en duurzame verpakkingsoplossingen, maakte
verpakkingen voor de voerdraad van Artivion dat wordt gebruikt bij vaatchirurgie. De verpakking bestaat voor 25 procent uit ISCC PLUS-gecertificeerd gerecycleerd medisch afval. Mölnlycke Health Care, een medtech-bedrijf dat zich richt op het verbeteren van de kwaliteit van zorg voor patiënten en zorgverleners, produceerde chirurgische afdeklakens die voor 49 procent uit ISCC PLUS-gecertificeerde bouwstenen bestaan uit plastic afval uit de ziekenhuizen. Beide prototypes werden gepresenteerd op de internationale vakbeurs K 2025 in Düsseldorf en vervolgens beschikbaar gesteld aan het Zuyderland Medisch Centrum.
Coun: “In september voerde Bouwman de eerste operatie uit met ISCC PLUS-gerecyclede materialen en dat verliep, zoals verwacht, vlekkeloos omdat de chemische samenstelling van onze oplossing identiek is aan standaard materialen. Ik was door hem zelfs uitgenodigd om de operatie bij te wonen en dat was een heel speciaal moment voor mij. Ik krijg er nog kippenvel van als ik erover vertel, want dit was het moment waarop de medische en chemische wereld op menselijk vlak ook extra bij elkaar kwamen. Bouwman heeft het lef gehad om dit te gaan doen om de wereld te laten zien dat het kan. Hij mobiliseerde OK-teams. Er was misschien aanvankelijk enige weerstand en scepsis, maar zijn visie en doorzettingsvermogen zijn doorslaggevend geweest. Het is soms complex, maar dat is geen excuus om niet te handelen.”
"Ongelooflijk trots” is Lee Bouwman, vaatchirurg in het Zuyderland Medisch Centrum, op het baanbrekende project waarbij niet-gecontamineerd medisch plastic afval gerecycled wordt tot nieuwe medische producten.
De drijfveren voor verduurzaming in het ziekenhuis zijn volgens de chirurg drieledig. “De intrinsieke motivatie komt voort uit het streven om onze CO2-footprint drastisch te verlagen. De zorgsector is verantwoordelijk voor zeven tot acht procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Ongeveer dertig procent hiervan komt van de operatiekamer en zeventig procent van dat OK-materiaal bestaat uit verpakkingen.”
Afval dat grotendeels verbrand wordt en dat brengt hem meteen bij de financiële overwegingen: “Het afvoeren van zoveel afval per jaar brengt substantiële kosten met zich mee.” Ook strategisch is de recycling van medisch plastic afval belangrijk. “Jonge artsen kiezen vaker voor een organisatie die duurzaamheid belangrijk vindt.”
“Helemaal zonder plastic verpakkingen werken, is onmogelijk”, aldus Bouwman. Dat heeft met name te maken met de strikte wet- en regelgeving en de aansprakelijkheid, vooral bij kritische medische hulpmiddelen zoals pacemakers. En hoewel ook Bouwman benadrukt dat het project met SABIC enorm snel gegaan is, ziet hij ook dat wet- en regelgeving - zoals de Medical Device Regulation (MDR) - nieuwe ontwikkelingen soms afremmen. Voor complexe producten zoals stents bleef het daarom bij een proof of concept omdat het juridisch nog niet toegestaan is om daar gerecyclede materialen voor te gebruiken. “Er zullen altijd nieuwe materialen nodig zijn, maar als de industrie al bij de ontwerpfase nadenkt over de circulariteit, dan zullen we in de toekomst nog meer kunnen hergebruiken. Zo dragen we allemaal bij aan een circulaire zorgsector.”
De volgende grote stap is het recyclen van gecontamineerd plastic afval. Bouwman: “Dit is complexer, maar vertegenwoordigt de grootste volumes en is daarmee niet alleen vanuit circulariteit, maar ook financieel en bedrijfskundig interessant. De huidige focus lag op het bewijzen van het concept met niet-gecontamineerd afval. Ik ben heel trots dat het ons in zo korte tijd gelukt is om partijen uit totaal verschillende disciplines (medische en chemische industrie, verpakkings- en afvalwerkingsbedrijven en de universiteit) bij elkaar te brengen en samen te werken aan het creëren van deze circulaire keten.”
Coun vervolgt: “Wat het ook bijzonder maakt, is dat we dit project in twaalf maanden hebben gerealiseerd: van idee tot de operatie. Dat is uitzonderlijk snel in de medische keten. Onze route was vanaf het begin duidelijk. Eerst laten zien dát het kan en daarna versneld schakelen met alle betrokkenen inclusief regelgevers richting opschaling. Belangrijk onderdeel vanuit SABIC in dit proces is dat we klinische en academische stakeholders hebben kunnen uitleggen dat chemische recycling polymeren oplevert met een chemisch identieke samenstelling als fossiel-gebaseerde.”
Opschaling
Na de succesvolle pilots is het tijd voor opschaling. Een logische stap voor ziekenhuizen die willen verduurzamen, maar ook voor SABIC die de innovatiedrivers circulariteit en decarbonisatie centraal stelt in de bedrijfsstrategie. Chemische recycling levert volgens hem een besparing op van twee kilo CO2 per kilo gerecycled polymeer ten op zichte van verbranding.“ De volgende fase is gericht op het creëren van volumes, de uitwerking van de logistiek tussen ziekenhuizen en verwerkers en borging van kwaliteit en traceerbaarheid.” Een initiatief dat hierbij gaat helpen, is CIRHECA. In dit consortium gaan vier ziekenhuizen in Duitsland, België en Nederland, SABIC, Universiteit Maastricht en transportpartners samenwerken aan de opschaling van gerecyclede medische toepassingen (zie kader Project CIRHECA: de circulaire zorg van de toekomst).
“Onze huidige inschatting is dat zestig tot zeventig procent van alle polymeren uit de operatiekamer potentieel circulair te maken is. We kunnen er nu nog geen honderd procent garantie op geven, want technologie en regelgeving evolueren. Maar de medische en chemische waardeketens kunnen elkaar versterken. Waarbij ik overigens ook een kanttekening wil maken. In de circulariteitshiërarchie komt preventie en hergebruik nog vóór recycling. Die laatste optie is een alternatief voor het verbranden wat nu nog te veel gebeurt.”
Binnen CIRHECA is de horizon voor de komende twaalf maanden gericht op tastbare mijlpalen op het gebied van volume, deelnemers en regelwetgeving. “Op de lange termijn willen we een Europese best practice opzetten die eventueel zelfs wereldwijd overgenomen kan worden.” Daarvoor is ook de market pull essentieel, aldus Coun. “We roepen toeleveranciers op om circulariteit nu verder door te zetten. SABIC heeft er fors in geïnvesteerd en nu moeten we werken aan rendabele opschaling. Dit project is een prachtig voorbeeld van de unieke samenwerking tussen zorg, chemie en de universiteit, en we hebben nu de toeleveranciers ook nodig om het gezamenlijk naar de volgende fase van opschaling te krijgen.”
Het project CIRHECA (Circular Transformation of Health and Care Systems in the Meuse Rhine Region), geleid door de Universiteit Maastricht, zet een belangrijke stap richting circulaire zorg door ziekenhuisplastic te recyclen tot hoogwaardige materialen. Wat begon als een lokale pilot in het Zuyderland Medisch Centrum, groeit nu uit tot een Europees initiatief met wereldwijde potentie. Dankzij een Europese subsidie van ruim drie miljoen euro is het project in september dit jaar officieel van start gegaan.
Ziekenhuizen zijn verantwoordelijk voor circa acht procent van het Europese kunststofafval. Een groot deel hiervan is schoon en technisch geschikt voor hergebruik, maar belandt toch in de verbrandingsoven. Twee succesvolle pilots bewezen dat het anders kan: Zuyderland scheidde schoon plastic op operatiekamers, terwijl Jessa Ziekenhuis dit toepaste op de nierdialyseafdeling. Het gescheiden plastic werd door SABIC verwerkt tot nieuw kunststof van identieke kwaliteit, geschikt voor medische toepassingen. Deze aanpak vormt nu de basis voor een Europese uitrol.
Het consortium achter CIRHECA bestaat uit diverse partners: Universiteit Maastricht, Zuyderland Medisch Centrum, Jessa Ziekenhuis, SABIC, UniKlinikum Aken, CHU Luik en logistieke afvalpartners L’Ortye, Gielen en Horsch. Samen verwerken zij jaarlijks ongeveer 4.200 ton ziekenhuisplastic. De ambitie reikt verder dan de regio: CIRHECA wil een schaalbare blauwdruk ontwikkelen voor internationale recycling van medisch afval, toepasbaar in ziekenhuizen wereldwijd.
Het proces werkt eenvoudig: verpleegkundigen scheiden het afval, waarna gespecialiseerde transporteurs het naar Chemelot brengen. Daar wordt het plastic omgezet in een olieachtige substantie die SABIC gebruikt om hoogwaardige kunststoffen te produceren. Een belangrijke uitdaging is het naleven van wet- en regelgeving, vooral bij grensoverschrijdend transport van medisch afval. CIRHECA pakt deze juridische en logistieke vraagstukken actief aan.
Het unieke aan CIRHECA dat het artsen, technici, transporteurs en wetenschappers samenbrengt om kennis en vertrouwen op te bouwen. Het project bewijst dat circulaire zorg geen verre toekomstvisie is, maar een realiteit in wording met mondiale impact. CIRHECA wordt financieel ondersteund door de Europese Unie en het Interreg Maas-Rijn programma, aangevuld met steun van regionale en nationale overheden in Nederland, België en Duitsland.
Meer informatie: Hospital Plastic Gets a Second Life
SABIC heeft al eerder met succes aangetoond dat het haalbaar is om gebruikt medisch plastic terug te brengen in de stroom van medische materialen. Het werkte hiervoor samen met de dialyseafdeling van het Jessa Ziekenhuis, een van de grootste niet-universitaire medische clusters in de Limburgse regio van Vlaanderen, België. Als proof of concept pilot werd gebruikt medisch plastic dat in de Jessa-ziekenhuizen werd verzameld, omgezet in pyrolyse-olie via een geavanceerd recyclingproces. Deze olie dient als circulaire grondstof voor SABIC’s productie van TRUCIRCLE-polymeren in medische kwaliteit, met dezelfde prestaties, zuiverheid en fysiologische veiligheid als polymeren op basis van virgin materiaal. Dit is essentieel voor medische goedkeuringen door toezichthouders.
