Jeroen Sijbers studeerde biotechnologie aan de Universiteit van Wageningen en begon zijn loopbaan als docent Natuur, Leven en Technologie (NLT) aan het Marnix College in Ede. Zijn liefde voor het onderwijs bleef, maar het bracht hem wel steeds meer naar de beleidsmatige kant. Dat was mede de reden voor zijn overstap naar C3: “Ik wilde meer concreet bezig zijn met de vertaalslag naar leerlingen. Voor veel leerlingen is scheikunde nog steeds een ‘moetje’ omdat het nou eenmaal in een aantal vakkenpakketten zit. Ik wil kinderen laten zien dat chemie overal om ons heen is en dat scheikunde gewoon een superleuk vak is. Een vak dat volgens mij nog te vaak cognitief ingericht is. Zonde, want het zijn juist de proefjes die aanspreken. Dingen ontdekken, stoffen die op elkaar reageren. Dat is wat kinderen leuk vinden.”

Bij je aanstelling benoemde je twee ambities. Een daarvan is een betere aansluiting tussen het vmbo en het mbo. Wat schort daaraan?

“Chemie is vrijwel onzichtbaar op het vmbo. Die scholen zijn niet verplicht om het vak scheikunde aan te bieden, zoals dat op de havo en het vwo wel het geval is. Ik weet niet of kosten daar een rol bij spelen. Scheikunde is zeker een duur vak, want je hebt een labzaal en materialen nodig. Het heeft volgens mij vooral te maken met het curriculum. In het vmbo hebben we sterke profielen op zorg en welzijn, techniek en economie. Dat zijn traditioneel de grote uitstroomprofielen in het vmbo: scheikunde zit daar niet tussen.”

Voor een deel heeft het volgens Jeroen ook te maken met de naamgeving. “Sinds 1999 gebruiken we de termen NASK1 en NASK2, een combinatie van natuur- en scheikunde. Maar in de praktijk was NASK1 natuurkunde en NASK2 scheikunde. Binnenkort wordt het gewoon weer scheikunde. Hoewel ik het eigenlijk liever chemie zou willen noemen. Internationaal zeggen we toch ook chemistry? Chemie heeft voor mij een positieve associatie. Er kan chemie tussen mensen zijn, maar chemie is ook dat er iets moois kan ontstaan uit moleculen.”

Wat ga jij doen aan die zichtbaarheid in het vmbo?

“Om te beginnen moeten we ervoor zorgen dat we een stevige positie in het curriculum krijgen. En daarop aansluitend moeten we activiteiten ontwikkelen die vmbo-leerlingen aanspreken. In dat opzicht helpt onze voorgeschiedenis ons niet echt. C3 werd ooit opgericht vanuit de kelders van de Universiteit van Amsterdam en dat zag je terug in het aanbod. Het was allemaal wel heel erg vanuit de academische kant opgezet. Het is aan ons om de verbinding te leggen met de vmbo-leerlingen, op een manier die past bij het praktijkgerichte onderwijs. Een cv-installatie die straks op waterstof kan draaien, dat is ook chemie.”

Het voorbeeld dat jij geeft, is ook meteen het spanningsveld op de huidige arbeidsmarkt. Te weinig mensen om de klimaat- en energiedoelen te realiseren. We hebben ontzettend veel vakmensen nodig. Hoe zie jij dat?

“Op het gebied van Human Capital is het probleem groot, dat klopt. Gelukkig reserveert het kabinet 352 miljoen euro voor het Groeifonds-voorstel ‘Investeren in het talent van de toekomst’. Met dat geld kunnen we er samen voor zorgen dat leerlingen in het primair onderwijs en op vmbo, havo en vwo structureel in aanraking komen met techniek en technologie. En vergeet niet: chemie is ook technologie. Een operator die in een chemiefabriek de processen controleert en analyseert is met technisch werk bezig.”

Als tweede speerpunt noemde je het ‘bruggen slaan tussen onderwijsorganisaties, bedrijven en branches’. Gebeurt dat nog te weinig?

“Juist door samen te werken, creëer je massa. En die massa heb je nodig om je verhaal te vertellen. We zijn nu bijvoorbeeld bezig met het opzetten van het netwerk Promotie Procestechniek Nederland. Dat doen we bewust samen met de mbo’s over heel Nederland. We stimuleren en faciliteren de uitwisseling tussen de regio’s. Door tools te ontwikkelen en werknemers te vinden die we als ambassadeur voor de sector kunnen inzetten. Er is wat dat laatste betreft nog een wereld te winnen en ik geloof dat we de bedrijven daar goed bij kunnen ondersteunen, ook op didactisch gebied. Hoe geef je bijvoorbeeld een goede en leuke les aan kinderen, welke proefjes kun je doen in de klas. Al dat materiaal is er gewoon: maak er gebruik van!”

C3 bestaat in 2023 dertig jaar? Waar ben jij het meest trots op?

“Als ik vraag waar de mensen C3 van kennen, dan hoor ik telkens weer: ‘de proefjes’. Ik denk dat dat toch wel onze grootste parel is. Proefjes doen, kinderen laten klooien en dan de verwondering bij ze zien. Dat is nog steeds de basis van al onze activiteiten. Leerlingen laten ontdekken. We hebben nu een actie lopen waarbij we kinderen vragen om een filmpje te maken van een scheikundeproef. Daar kunnen ze ook een prijs mee winnen.”

Waar is nog winst te behalen?

“De belangrijkste doelstelling van C3 is om kinderen enthousiast te maken voor de chemie, maar als ik eerlijk ben, vind ik dat we ons nog te veel richten op de groep die al interesse heeft. Ik gebruik daar vaak het stoplicht-model voor. Groen is de groep leerlingen die bewust kiest voor chemie en die hoeven we eigenlijk niet meer te overtuigen. Rood is de groep die je toch nooit gaat bereiken. Oranje, dat is de grootste groep en daar is winst te behalen. Die jongeren moeten we prikkelen. Niet door als een vakidioot een ingewikkeld verhaal over moleculen te vertellen, maar door spelenderwijs te laten zien hoe leuk chemie is. En dan kom ik toch weer terug bij de proefjes die we laagdrempelig aanbieden. In het primair onderwijs zijn we al best succesvol, in het voortgezet onderwijs moeten we nog stappen zetten. Kinderen op de basisschool kun je makkelijker meenemen dan pubers, maar juist die laatste groep leerlingen zit in de fase dat ze keuzes over hun toekomst moeten maken.”

Als je zelf een carrièreswitch mag maken en je zou bij een chemiebedrijf gaan werken. Wat zou je willen doen?

"Goeie vraag. Ik weet helemaal niet of het kan, maar ik zou de fabriek voor een paar dagen platleggen. Een week dicht en dan alle medewerkers het land insturen om aan familie en vrienden te vertellen wat het bedrijf nou eigenlijk doet. Voor veel mensen is een chemiefabriek een verzameling ‘pijpen en buizen’ en ze hebben geen idee wat voor materialen er gemaakt worden voor producten die jij en ik elke dag gebruiken. Chemie maakt de wereld beter, maar die boodschap krijgen we niet genoeg voor het voetlicht.”

Dow zoekt talenten van morgen

Op zoek naar de talenten van morgen. Dat is in een notendop wat Roos Bartelink bij Dow doet. In haar rol als Talent Acquisition manager en STEM-coördinator (Science, Technology, Engineering en Mathematics) wil ze de belangstelling voor chemie, wetenschap en techniek onder jongeren vergroten. Samenwerking tussen scholen, bedrijven, overheid en (kennis)instellingen zoals C3, is volgens haar de manier om dit voor elkaar te krijgen.

Roos: “Door samen te werken kunnen we de handen ineen slaan om de best mogelijke beslissingen te nemen. Zo hebben we in Zeeuws-Vlaanderen het Junior Praktijk Programma (JPP) opgezet.” In deze pilot werken acht industriepartners, waaronder Dow, samen met mbo-onderwijsinstelling Scalda. Het betreft een vierjarige BOL-opleiding voor Procestechniek & Maintenance op niveau 3 en 4, toegankelijk voor studenten vanaf zestien jaar. “Wat deze opleiding zo aantrekkelijk maakt, is dat studenten vanaf zestien jaar al waardevolle werkervaring in de praktijk opdoen. Dit gebeurt door middel van apprentice dagen, waarbij ze in een nagebootste bedrijfsomgeving activiteiten uitvoeren, knowhow opdoen, vaardigheden ontwikkelen, hun werk evalueren en reflecteren op hun prestaties. Bovendien krijgen ze wekelijks de kans om praktijkervaring op te doen en gaan ze gedurende de opleiding langere periodes op locatie werken. Het mes snijdt aan twee kanten: wij laten ze dingen zien die ze niet uit een boekje kunnen leren, maar omgekeerd houden wij ook de aansluiting met de scholen optimaal”, aldus Roos.

Samenwerking met C3

Om die aansluiting met de leerlingen nog verder te versterken, trekt Dow ook op met C3. “Jeroen kwam eerder dit jaar kennismaken en we raakten al snel in gesprek over waar we elkaar kunnen versterken. Gastlessen en rondleidingen hadden we al, maar hoe laat je jongeren nou écht op een inspirerende manier zien wat al die pijpen en buizen op ons bedrijfsterrein doen? Kunnen we naast de proefjes ook nog iets anders voor ze organiseren? Jeroen liet de plastic koffers van C3 zien waarmee je een les kunt ontwikkelen om kinderen op een speelse manier met chemie kennis te laten maken. Harstikke leuk, zei ik, maar dat moet natuurlijk wel in het lesprogramma van een school passen. Zo ontstond het idee om samen een dag te organiseren waarbij we bedrijven en scholen hebben uitgenodigd en waar Jeroen een presentatie heeft gegeven over alle tools die C3 biedt. We hadden iedereen bij elkaar en dat is uiteindelijk veel effectiever dan allerlei losse initiatieven. Docenten deden ideeën op over wat ze in de klas zouden kunnen gaan doen en de bedrijven konden hun licht opsteken bij de docenten. We hebben uiteindelijk allemaal hetzelfde doel: we willen dat meer mensen techniek en chemie leuk gaan vinden.”

Een ander voorbeeld waarbij Dow de expertise van C3 gebruikt heeft, was de opzet van de Week van de Techniek Experience. “Samen met een aantal andere bedrijven uit de regio hebben we een film en een quiz gemaakt en we hebben een praktijkcase uitgewerkt waarbij kinderen lijm moesten maken. En dan het hele bedrijfsproces, inclusief kwaliteitscontrole door echte professionals van de bedrijven. We hoorden van de kinderen dat ze deze opzet enorm leuk vonden, omdat ze ook echt betrokken werden bij het hele proces. De ideeën voor de opzet van lijm maken staan op de website van C3 en wij hebben dat zelf aangevuld.”

Over C3

C3 is gespecialiseerd in het aanbieden van begeleiding en activiteiten binnen het onderwijs die leerlingen helpen bij keuzes voor het profiel, de vervolgopleiding en een carrière in de technische sector in het algemeen en de chemiesector in het bijzonder. De stichting ontwikkelt lesmaterialen en activiteiten in samenwerking met het onderwijs, bedrijven en branches. De Koninklijke VNCI is een van de vaste partners die C3 ondersteunt. Ook benieuwd naar een samenwerking met C3? Stuur een mail naar Jeroen Sijbers of kijk op de website van C3.