In het scheikundelokaal druppelen de leerlingen een voor een binnen. In de hoek hangt de bekende poster ‘Periodiek systeem der elementen’ en in de glazen kasten staan allerlei scheikundige attributen. Ronald van Klaveren, Global Business Director bij LyondellBasell en bestuurslid van de VNCI, begint zijn gastles met de vraag wie scheikunde in het vakkenpakket heeft gekozen. Een aantal vingers gaat omhoog. Eén vinger blijft in de lucht als hij daarna vraagt wie er in de chemie wil werken. Koren op de molen van Ronald, want de chemie heeft jongeren heel hard nodig om de uitdagingen van morgen op te lossen. Werken in de chemie is divers en uitdagend, zo benadrukt hij.

Chemie is nooit saai

Zelf werkt Van Klaveren al 33 jaar in de chemie en hij heeft zich nog geen dag verveeld. “Chemie is nooit saai en onze industrie is een belangrijke schakel in de samenleving. Mijn broer wil het koraal redden en roept dat we van het plastic af moeten. Maar als we dat zouden doen, heeft hij geen duikpak om het koraalrif te bekijken. Ik zie het genuanceerder, we moeten van het plastic afval af. We kunnen lucht en water niet als afvalemmer gebruiken. De plastic soep in de oceanen, de gevolgen van de klimaatverandering: daar moeten we aan werken en daar hebben we jullie voor nodig.”

LyondellBasell is een van grootste onafhankelijke chemiebedrijven ter wereld en actief in kunststoffen, chemicaliën en raffinage. “Een van onze producten is styreen. Een vloeistof die een beetje zoetig stinkt”, aldus Van Klaveren. Als je styreen mengt met andere stoffen kunnen er allerlei producten van gemaakt worden. “Bijvoorbeeld de achterkant van jullie mobiele telefoon. En piepschuim dat gebruikt wordt bij de aanleg van wegen in ons land. Maar styreen is ook nodig om de bladen van windmolens te maken. Die moeten groot en licht zijn en tegelijkertijd tegen een stootje kunnen bij extreem weer. In onze laboratoria zijn chemici elke dag bezig met nieuwe ontwikkelingen en applicaties.”

Duurzaamheid begint bij jezelf

De rode draad bij al die ontwikkelingen is duurzaamheid. “Duurzaamheid begint bij jezelf. Veertig procent van het afval kunnen we reduceren door anders te leven. Een fles na een keer weggooien of een fles die je kunt hergebruiken? Denk bewust na wat je koopt. Het nadeel van chemie is dat we veel dingen goed en goedkoop kunnen maken. Maar iets wat niet duur is, gooien mensen ook snel weg. Het probleem is niet het plastic, maar het feit dat we dit achteloos weggooien.”

Het oplopende tekort aan grondstoffen, circulariteit, nul CO₂-uitstoot realiseren, de groei van de wereldbevolking, de eliminatie van plastic afval, het aanpakken van de klimaatverandering: aan uitdagingen de komende jaren geen gebrek. “De tijd dringt en we hebben jullie nodig.”

Manon van der Waal is docent scheikunde aan het Groen van Prinstererlyceum in Vlaardingen. Ze vindt gastlessen belangrijk: “De gastsprekers werken nú in de chemie. Zij weten van de ‘hoed en de rand’ en kunnen leerlingen vertellen over de uitdagingen van het bedrijfsleven, zoals de energietransitie. Het is bovendien leuk dat de leerlingen eens van iemand anders horen hoe leuk scheikunde is.  Op onze school heeft ongeveer vijftig procent van de vwo 3-leerlingen scheikunde in het vakkenpakket. Veel daarvan gaan uiteindelijk niets met scheikunde doen, dus als we willen dat die maatschappelijke problemen aangepakt gaan worden door de leerlingen van nu, dan zullen er wat meer moeten zijn die het gaan kiezen.”

De leerlingen waren enthousiast over de gastlessen. “Ik kijk nu anders naar het gebruik van plastic en ook vervangers van plastic” en “Gaat het wel lukken om de huidige problemen op te lossen?” Ook Emma heeft veel opgestoken van de gastles: “Ik twijfelde eerst of ik wel het goede pakket had gekozen, maar door deze gastles ben ik zeker van m’n keuze!” In Emma’s geval: zij nam scheikunde niet in haar vakkenpakket op. Emma zien we helaas dus niet terug in de chemische industrie, maar hopelijk veel andere jongeren wel.

Ook Saharazand is chemie

Matthijs Ruitenbeek van Dow Benelux ontvangt de volgende groep leerlingen. Of iemand vanochtend heeft gezien dat er oranje zand op de auto’s lag? Dat hebben ze. Ruitenbeek: “Ook dat is chemie, want in het Saharazand zit veel ijzer. De kleur van ijzerzouten kan variëren van lichtpaars tot okergeel-oranje. Ik kan eigenlijk weinig opnoemen waar geen chemie aan te pas komt. Chemie is belangrijk voor alles wat we doen in het leven.”

Ondanks het feit dat Ruitenbeek op de middelbare school “zesjes en soms een zeven” haalde voor scheikunde, ging hij toch een chemiestudie doen aan de Universiteit Utrecht. “Ik was altijd nieuwsgierig hoe dingen werken, chemie geeft antwoorden. En ik was verliefd op die oude laboratoriumzalen.” Hij promoveerde en stond daarna voor de keuze: een academische carrière of het bedrijfsleven in. Het werd het laatste en hij werkt inmiddels al ruim tweeëntwintig jaar in de chemie, momenteel bij Dow als senior Scientist Carbon Management & Circular Economy.

Van keukentafel tot multinational

Het huidige Dow is een van de grootste chemische multinationals in de wereld, maar dat begon ooit aan de keukentafel van Herbert Henry Dow in Amerika. In 1897 richtte hij zijn eigen bedrijf op: The Dow Chemical Company. Sinds 1955 is Dow actief in de Benelux. In Terneuzen worden plastics en chemicaliën gemaakt, die de basisgrondstoffen zijn voor veel plastic producten die we elke dag gebruiken: voedselverpakkingen, coatings, isolatiemateriaal en matrassen bijvoorbeeld.

Ruitenbeek laat een afbeelding zien van Adidas-sneakers die volledig van afval uit zee zijn gemaakt. “Heel veel afval komt niet op de goede plek, terwijl je dat heel goed kunt hergebruiken. Plastic in de zee of aan de kant van de weg, daar hoort het niet. Je kunt juist de chemie gebruiken om materiaal opnieuw in te zetten. Het afval van de een, is de grondstof voor een ander. Eigenlijk zijn we in de chemie altijd bezig met het vinden oplossingen. Soms werkt een idee niet, maar ook dat is leuk om te onderzoeken. Zo hebben we een paar jaar geleden onderzocht of we polyethyleen uit suiker konden maken in plaats van uit aardolie. Het kon, natuurlijk, maar om tien procent te kunnen produceren van wat we in Terneuzen maken hadden we aan de hele suikerberg in Nederland niet genoeg. Niet rendabel dus.”

Ruitenbeek schetst de uitdagingen van de toekomst: een wereld waarin steeds meer mensen wonen en twee grote problemen: CO₂-emissies en afval. In 2030 vijftig procent minder uitstoot en in 2050 naar nul. Gaan we dat wel redden vraagt een van de leerlingen. Ruitenbeek: “Ja, maar we praten te lang over de beste manier om dat te doen. Ons plan ligt klaar, maar er moet flink geïnvesteerd worden. De beslissing daarover moet in Amerika genomen worden. Als we het echt anders willen doen, moeten we ook andere fabrieken gaan bouwen. Dat is best een ingewikkelde puzzel.” En wat nou als Amerika niet met dat geld over de brug komt, vraagt een volgende leerling. Gaat Dow dan uit Nederland weg en worden die producten dan gewoon ergens anders gemaakt? “In de EU moeten alle producten aan dezelfde regels voldoen. Als Amerika producten in Europa wil blijven verkopen, moeten ze zich aan de regels houden.”

Re-use, reduce en recycle

Dan het plastic afval. Als verwoed natuurzwemmer wil Ruitenbeek zelf ook niet in een plastic soep drijven. Re-use, reduce en recycle is zijn motto. “Sinds het invoeren van statiegeld op kleine PET-flessen is er aanzienlijk minder zwerfafval. En is alle plastic echt nodig is? Moet een paprika ook nog in een plastic verpakking in de winkelschappen? Goed dat de plastic tasjes verboden zijn, maar een papieren tas is ook niet altijd de oplossing. Die gooien we thuis net zo makkelijk weg. Ook consumenten moeten hun gedrag veranderen. Anders hebben we het ene probleem opgelost en het volgende gecreëerd.”

Wij zijn Chemie

De chemiesector heeft jongeren hard nodig voor de uitdagingen van de toekomst. Daarom organiseert de VNCI samen met C3 de campagne ‘Wij zijn Chemie’. Geef een gastcollege aan leerlingen in het middelbaar onderwijs zoals Ronald van Klaveren en Matthijs Ruitenbeek deden. Of organiseer een tour door jouw bedrijf. Met de Wij zijn Chemie Toolbox krijg je tips en tools om je op weg te helpen. Op Wij zijn Chemie vind je meer informatie.