De meeste chemiebedrijven vallen onder de Richtlijn Industriële Emissies, waardoor ze verplicht zijn om jaarlijks een elektronisch milieujaarverslag (eMJV) te maken over bepaalde emissies naar lucht, water en afval, dat gecontroleerd wordt door de overheid. Deze cijfers zijn onder andere via het CBS openbaar.

Sommige bedrijven gaan nog een stapje verder en maken daarnaast vrijwillig een uitgebreider milieujaarverslag. Zoals Aspen Oss. Sustainability manager Jos Dingemans trekt in zijn kantoor een archiefkast open en wijst naar een plank met dergelijke milieujaarverslagen van 1992 tot en met 2021. “Dit is een vrijwillige actie van ons, omdat wij het maatschappelijk relevant vinden om aan de overheid en onze buren te laten zien wat wij doen op milieugebied.” Hierdoor is Aspen Oss al deels voorbereid op de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), een uitbreiding van de Non-Financial Reporting Directive (NFRD). Deze richtlijn bepaalt dat bedrijven met meer dan 40 miljoen euro omzet per jaar, 20 miljoen balanstotaal en/of meer dan 250 fte vanaf het boekjaar 2024 uitgebreid hun prestaties op het gebied van milieu, sociale omstandigheden en bestuur (ook wel ESG-indicatoren genoemd, environmental, social and governance) moeten identificeren, monitoren en rapporteren. “Bedrijven die nooit uitgebreide milieujaarverslagen hebben gemaakt zullen een heleboel extra werk op zich af zien komen”, zegt Dingemans.

Beursgenoteerde bedrijven moeten nu al in hun jaarverslagen naast hun financiële bedrijfsprestaties ook een beperkte hoeveelheid prestaties op niet-financiële doelen, zoals arbeidsinzichten, risico’s in verband met klimaatverandering of energieprestaties rapporteren. “Daar komt nu een vrij stringente set van onderwerpen bij, en het gaat niet alleen gelden voor beursgenoteerde bedrijven.”

Accountant

Vanaf boekjaar 2026 worden ook kleine en middelgrote beursvennootschappen verplicht tot het opstellen en openbaar maken van een duurzaamheidsverslag. De CSRD, een belangrijk onderdeel van de Green Deal, vereist van bedrijven inzicht in onder meer de CO₂-uitstoot, het sociaal kapitaal, de impact op biodiversiteit, waar gebruikte grondstoffen vandaan komen en hoe deze zijn geproduceerd en vervoerd en wat de milieu- en sociale impact is.

Nieuw is ook dat de rapportages door een externe accountant worden geverifieerd. Dingemans: “We vinden het heel normaal dat er eens per jaar een groep accountants binnenkomt die onze boeken doorspit. Dat gaat straks ook gebeuren met de niet-financiële rapportage. Als ik zeg dat ik bijvoorbeeld veertig procent CO₂-reductie heb behaald, kan een accountant eisen dat ik dat aantoon. Hij kan ook zeggen: je hebt dit wel gemeten, maar heb je het meetapparaat ook gekalibreerd, en is het apparaat gecertificeerd? De aantooneisen worden strenger, en dat zal veel meer werk opleveren, ook voor ons.” Voor een bedrijf als Aspen Oss schat hij dat het al een halve fte per jaar gaat kosten.

Hoeveel bedrijven?

Ongeveer 50.000 bedrijven in de EU vallen straks onder de CSRD-richtlijn, een forse stijging ten opzichte van de 11.000 ondernemingen die op nu onder de NFRD vallen. Naar schatting zullen tussen de 3.000 en 6.000 Nederlandse ondernemingen een duurzaamheidsverslag moeten opstellen. Om hoeveel VNCI-leden het hierbij gaat is niet met zekerheid te zeggen, omdat cijfers over de aantallen fte’s ontbreken, maar de schatting is dat ongeveer twee derde van de leden een omzet heeft van meer dan 40 miljoen.

Koplopers

De chemische industrie committeert zich al jaren aan Responsible Care. VNCI-lidbedrijven leveren daarvoor eens per jaar hun prestaties aan op het gebied van veiligheid en milieu, wat resulteert in een jaarlijkse openbaarmaking van de veiligheidsprestaties en milieu-emissies van de chemiesector. De CSRD zal hier verandering in brengen door de prestaties van individuele bedrijven openbaar te maken. Het idee is dat dit investeerders, maatschappelijke organisaties, consumenten en andere belanghebbenden gaat helpen om de duurzaamheidsprestaties van bedrijven te beoordelen. “Of je wil of niet, je moet straks aan de omgeving laten zien wat je doet”, aldus Dingemans. “Over veel zaken waren tot nu toe alleen de koplopers transparant, straks moeten veel meer bedrijven verantwoording afleggen over hun opereren, de manier waarop ze zaken doen, het beleid dat ze daarbij hanteren, en de feitelijke performance.”

Een verschil is ook dat bij de financiële verslaglegging de overheid geen rol speelt (behalve bij fraude). “Je maakt een balans en een winst- en verliesrekening, laat een accountant dat controleren en aftekenen, daarmee ga je naar de aandeelhouders en die bepalen of het goed genoeg is. Er zit geen overheid bij. Bij de ESG-verslaglegging is straks waarschijnlijk wel een ministerie betrokken.”

Dingemans vindt overigens dat de verantwoordelijkheid voor de daadwerkelijke rapportage bij de financiële afdeling kan liggen. “Het is voor bedrijven slim om aan te sluiten bij het proces van financial reporting. Daar zitten mensen die als hoofdtaak hebben om de bedrijfsprestaties te monitoren en er één keer per jaar een rapport te maken. Ik ben daar al met onze financieel directeur over in gesprek. Voor de inhoudelijke inbreng heb je natuurlijk de specialisten in je bedrijf nodig.”

CRRD, CSDD en IMVO

De CSRD is een Europese richtlijn die op 5 januari 2023 in werking is getreden. Sindsdien hebben de lidstaten 18 maanden de tijd om de richtlijn te implementeren in hun nationale wetgeving. Eerder, op 23 februari 2022, heeft de Europese Commissie een conceptrichtlijn gepubliceerd die internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen verplicht stelt: de Directive on Corporate Sustainability Due Diligence (CSDD). De CSDD is gericht op de inspanningen van bedrijven om negatieve effecten op de mensenrechten tegen te gaan in hun hele, veelal internationale, toeleveringsketen. Deze richtlijn dient als basis voor het Nederlandse initiatiefwetsvoorstel Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO). Bedrijven moeten de eventuele risico’s van hun bedrijfsactiviteiten identificeren, negatieve effecten voorkomen of zoveel mogelijk beperken, hierover communiceren en herstelmaatregelen nemen. Hierover ontstond de afgelopen maanden enige discussie, Boskalis dreigde zelfs uit Nederland te vertrekken. VNO-NCW stelde dat wetgeving voor MVO alleen op Europees niveau het gewenste effect heeft.

De CSDD gaat enerzijds gelden voor alle BV’s in de EU met 500 of meer werknemers en meer dan 150 miljoen euro wereldwijde netto-omzet, en anderzijds voor BV’s die actief zijn in sectoren met een grote impact, waaronder mijnbouw, landbouw en textiel, met meer dan 250 werknemers en een netto-omzet van 40 miljoen euro wereldwijd.

Net als de CSRD zal de CSDD, nadat die is aangenomen en in werking getreden, in het nationale recht moeten worden geïmplementeerd. Terwijl de CSDD gaat over de due diligence (letterlijk: gepaste zorgvuldigheid) van bedrijven met betrekking tot mensenrechten en milieueffecten in hun toeleveringsketens, dient de CSRD als het belangrijkste rapportagemiddel voor de duurzaamheidsactiviteiten. Beide voorstellen verwijzen naar de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) en de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen.

Reporting Standards

De CSRD wordt verder uitgewerkt in duurzaamheids-rapportagestandaarden, de European
Sustainability Reporting Standards (ESRS). Die bevatten de inrichtings- en
openbaarmakingsvereisten van het duurzaamheidsverslag en zijn ontwikkeld door de EFRAG, de European Financial Reporting Advisory Group, een onafhankelijk orgaan dat verschillende belanghebbenden bijeenbrengt. De normen worden afgestemd op het EU-beleid en bouwen voort op en dragen bij aan internationale normalisatie-initiatieven.