Voor de materialentransitie zijn er drie alternatieve bronnen van koolstof beschikbaar: biogrondstoffen, recyclaat en CO2. Bij gebruik van deze bronnen hoeft de chemische industrie geen (nieuwe) fossiele grondstoffen aan te boren, waardoor er geen CO2 aan de atmosfeer wordt toegevoegd. En daar is het klimaat mee gebaat. Vooral op het gebied van biogrondstoffen en recycling worden er de laatste tijd belangrijke vorderingen gemaakt. Zo wil Clariter in Delfzijl een grootschalige fabriek voor chemische recycling van plastic afval bouwen, plus een grote sorteerinstallatie voor dat afval, en opent Avantium binnenkort in Delfzijl een commerciële fabriek die uit biogrondstoffen een grondstof voor PET produceert.

“Wij zijn een volwassen startup”, zegt Jasper Munier, business development manager Noordwest-Europa bij Clariter. Twintig jaar geleden ontwikkelde de Poolse chemicus en professor Andrzej Bylicki – hij was toen 84 – een chemische-recyclingproces om plastic afval om te zetten in hoogwaardige eindproducten. “De afgelopen jaren hebben wij veel tijd, energie en geld, ruim zeventig miljoen euro, gestoken in het optimaliseren van de technologie”, zegt Munier. “En nu staan we aan de vooravond van een grootschalige investering in onder andere Nederland.”  

Sorteren 

Clariter heeft een R&D-faciliteit in Polen en een demofabriek in Zuid-Afrika met een capaciteit van één kiloton, die zich ergens tussen TRL 7 en 8 bevindt. Het technologiebedrijf wil nu drie commerciële chemische-recyclingfabrieken bouwen in Polen, Israël en Nederland. De geplande fabriek in Delfzijl krijgt een verwerkingscapaciteit van zestig kiloton plastic afval per jaar. Daarnaast wordt er een RMPC (raw material preparation centre) gebouwd voor het sorteren en voorbewerken van 350 kiloton plastic afval, wat volgens Munier gelijkstaat aan de hoeveelheid plastic die jaarlijks door elf miljoen Nederlanders wordt weggegooid (en verbrand in de energiecentrales). De projectpartners – sorteerbedrijven en Bollegraaf (een expert op het gebied van afvalsortering en recycling) – leveren het plastic afval en de sorteertechnologie, Clariter en VNCI-lid BioBTX nemen de grondstof af en verwerken die via chemische recycling tot oliën, waxen en oplosmiddelen. “Wij richten ons dus niet op intermediates voor nieuwe plastics”, zegt Munier, “maar op hoogwaardige eindproducten.” Volgens Munier kunnen de producten zowel op kwaliteit als op prijs concurreren met de fossiele tegenhangers. Verschillende industrieën verder downstream kunnen de producten vervolgens toepassen in industriële en consumentenproducten, zoals printerinkt, schoensmeer, schoonmaakmiddelen, cosmetica, verf en kaarsen. 

Polyolefinen 

Het gepatenteerde chemische-recyclingproces bestaat uit drie stappen: thermisch kraken (pyrolyse), zuivering (met waterstof en een katalysator) en destillatie naar drie productfamilies: oplosmiddel, wax en olie. Die worden vervolgens nog verder gesplitst naar verschillende producten.  

Het proces heeft een rendement van maar liefst 85 procent. “We hebben geen creatieve massabalansberekeningen nodig”, aldus Munier. “Het eindproduct is honderd procent gemaakt uit plastic afval.” Als het lukt om ook het achtergebleven 10 procent residu te verwaarden, gaat het rendement nog verder omhoog. De gassen die in het proces vrijkomen worden volledig gebruikt voor de energievoorziening van het proces.   

Omdat polyolefinen zich het beste lenen voor pyrolyse, bestaat de grondstof uitsluitend uit polyolefine-plastics, zoals HDP en LDP, die 60 procent van het huishoudelijk plastic afval uitmaken. De kleur en de hardheid spelen geen rol. Andere typen plastic bevatten vaak zuurstof, wat een vijand is van pyrolyse (zuurstofvrije verhitting). 

Interface 

Er is potentieel meer dan voldoende grondstof beschikbaar, zegt Munier. “Er is heel veel plastic afval, alleen is het niet op de juiste plek en met de juiste specificatie beschikbaar. De recyclingketen is opgezet voor mechanische recycling, voor chemische recycling is nog geen afgestemde keten ingericht. De chemische recyclers worstelen hier op dit moment een beetje mee: hoe gaan we dit goed oppakken? De interface tussen de chemiesector en de afvalsector moet nog gemaakt worden. Omdat het nogal nauw kijkt, hebben wij ervoor gekozen om dat in eerste instantie zelf te gaan doen, met die voorbewerkingslijn in Delfzijl.” 

Het is niet zo dat Clariter het werk van de afvalverzamelaars en -verwerkers wil overnemen. Die blijven de eerste scheiding doen “Zij halen de mooie stukken plastic eruit, waarna een restfractie overblijft. Wij zetten in op die restfractie.” Enerzijds komt het plastic afval voor de fabriek in Delfzijl uit Nederland, anderzijds uit de omliggende landen, zoals Duitsland, België, Denemarken en Engeland. “Dat is nog work in progress”, aldus Munier. 

Perceptie 

Ondanks de duurzaamheid (er worden geen fossiele grondstoffen gebruikt) hebben de oliën, waxen en oplosmiddelen één nadeel: ze zijn gemaakt van afval. Munier: “Iemand zei een keer tegen me: ik ga geen babyolie gemaakt van plastic afval op een baby smeren. Ik zei: maar je smeert wel babyolie gemaakt van ruwe olie op je baby. Wat is het verschil? Het zijn dezelfde specificaties.”  

Het verschil zit hem natuurlijk in de perceptie. Maar Munier maakt zich daar geen zorgen over. “Wij gaan de producten niet zelf aan de man brengen, dat doen onze afnemers. En uit het feit dat de fabrieken die we gaan neerzetten al helemaal uitverkocht zijn, blijkt dat er grote vraag is naar de producten.” Hij doelt op de begin dit jaar afgesloten leveringsovereenkomst van 1,5 miljard euro met COUNT Energy Trading (een team van handelsexperts in energieproducten en hernieuwbare energiebronnen, met ook een vestiging in Rotterdam, dat de circulaire economie promoot). Er is een samenwerkingsperiode van minimaal vijf jaar afgesproken voor de nieuwe fabrieken in Polen, Nederland en Israël.  

Stikstofruimte 

Clariter heeft volgens Munier voor Nederland gekozen omdat Nederland een koppositie in wil nemen in chemische recycling en goede voorzieningen en een goed georganiseerde afvalmarkt heeft. Uit de verschillende locaties, van Chemelot tot de Botlek en het chemiecluster Delfzijl, viel de keuze uiteindelijk op het bedrijventerrein Oosterhorn in Delfzijl. Daar is voldoende ruimte (er is acht hectare nodig), bovendien heeft Groningen Seaports een goed investeringsklimaat en zijn er de juiste faciliteiten beschikbaar. En ook niet onbelangrijk: de stikstofruimte bleek er gunstiger.

Clariter is nu bezig om 150 miljoen euro op te halen uit de markt en verwacht begin 2024 met een FID (final investment decision) te komen. Begin 2025 moeten ook alle vergunningen rond zijn. De fabriek zou dan eind 2026 klaar zijn, en vanaf 2027 zal dan een nieuwe generatie duurzame petrochemicaliën op grote schaal worden geïntroduceerd in de industrie. Het uiteindelijke doel is mondiale expansie door lokaal afval om te zetten in lokale waarde.  

Clariter

De technologie van Clariter heeft zich bewezen in een operationele proeffabriek in Gliwice in Polen en in een fabriek op industriële schaal in Oost-Londen in Zuid-Afrika. Clariter heeft kantoren in Israël, Polen, Luxemburg en Nederland. Er werken momenteel 110 mensen. 

Lidmaatschap VNCI

Clariter is onlangs lid geworden van de Koninklijke VNCI. “Belangenbehartiging is cruciaal voor ons”, zegt Munier. “In een tijd van snelle veranderingen zijn we vastbesloten om in dialoog te blijven en ervoor te zorgen dat ieders belangen goed worden verwoord. Zeker nu de regering is gevallen en er nieuwe verkiezingen aankomen. Met onze baanbrekende oplossing willen we de interesse van het nieuwe kabinet wekken, en we vertrouwen erop dat we daarin zullen slagen als de VNCI in ons gelooft.”

Producten

Clariter heeft in de afgelopen twintig jaar al vele succesvolle samenwerkingen opgezet.

• Onlangs startte het bedrijf een samenwerking met een grote producent van industriële inktcartridges, waarvoor het bedrijf het oplosmiddel levert. 
• Het partnerschap met TotalEnergies Fluid heeft begin dit jaar geresulteerd in ’s werelds eerste ultrazuivere oplosmiddel gemaakt uit plastic afval. Ultrazuivere oplosmiddelen worden gebruikt in de farmaceutische industrie, de cosmetica en andere markten die veilige, kleurloze, geurloze en smaakloze producten eisen die voldoen aan de hoogste zuiverheidscriteria van de Europese Farmacopee (een officieel handboek met voorschriften voor de bereiding van geneesmiddelen voor menselijk en dierlijk gebruik). Het product voldoet ook aan de standaarden van de FDA, de Amerikaanse Food and Drug Administration. 
• Uit plastic afval uit de oceanen – moeilijk te recyclen vanwege onder meer de vele visnetten – is in de fabriek in Zuid-Afrika een wax geproduceerd. “Daar heeft een van onze afnemers een surf-wax van gemaakt”, aldus Munier. “Closed-loop in optima forma.”