“De coronacrisis heeft impact op ons allemaal. Het effect op de gezondheid van velen is groot, wat een enorme druk geeft op de zorgsector”, zegt Feike Sijbesma, tot voor kort CEO van Koninklijke DSM en nu door het kabinet benoemd als speciaal gezant in de strijd tegen corona. “Om dit enigszins te beheersen en de piekeffecten te dempen hebben vele landen, ook Nederland, maatregelen genomen die een groot effect hebben op de economie en het leven van ons allen. De langetermijneffecten zijn nog niet makkelijk in te schatten. Wel is al duidelijk dat de crisis zijn sporen zal gaan nalaten.”

Sijbesma benadrukt dat we deze crisis alleen met z’n allen, gezamenlijk, kunnen aanpakken. “Daarom doet het mij goed om te zien dat ook de chemische industrie een bijdrage levert aan de aanpak van de wereldwijde coronacrisis.” Sijbesma heeft als CEO van DSM lang in deze sector gewerkt en weet wat de sector kan. “Zo heeft DSM, samen met Shell, zeer alert gereageerd op de noodkreet van het ministerie van VWS dat er een tekort was aan desinfecterende middelen. Snel werd op de site in Waalwijk een productielijn opgezet voor desinfecterende handgel, en binnen anderhalve week werden 260.000 halveliterflessen gratis ter beschikking gesteld aan de zorg.” Hij is ook blij dat verschillende bedrijven persoonlijke beschermingsmiddelen uit de eigen voorraden hebben gedoneerd en roept iedereen die kan bijdragen op dat ook te doen.

Vitale sector

Tot voor kort wisten maar weinigen dat er een overeenkomst is tussen de (petro)chemie en de zorg. Door de coronacrisis is nu algemeen bekend dat beide zogeheten vitale sectoren zijn, die onmisbaar zijn voor het functioneren van de samenleving en die altijd door moeten gaan. Nederland kent in totaal 28 vitale sectoren, met verder onder meer de politie, de watervoorziening, het giraal betalingsverkeer en de energievoorziening. Hoewel de chemische industrie net als de meeste andere industrieën geraakt is door de coronacrisis en het veel aanpassingsvermogen vergt om de bezetting zo klein mogelijk te houden en de ploegen corona proof te laten werken, draaien de fabrieken zoveel mogelijk door, want de meeste producten die de chemie maakt kunnen niet worden gemist, en nu zeker niet. Denk aan voedingsingrediënten, houdbaarheidsverpakkingen voor voeding, medische gassen zoals zuurstof voor beademing, steriele verpakking van medisch materiaal, kunstmest voor voeding, grondstoffen voor geneesmiddelen en kunststofmaterialen voor hygiënisch textiel, beademingsapparatuur en bloedzakken. Om die andere vitale sector, de zorg, zoveel mogelijk bij te staan, passen chemiebedrijven de productie waar mogelijk aan.

Pieken

Er is bijna geen chemiebedrijf dat niet een bijdrage levert, door het aanpassen of opschalen van de productie van grond- en hulpstoffen voor producten waar nu een grote behoefte aan is. Enerzijds zijn dat producten voor ontsmettingsmiddelen en oppervlakteactieve stoffen voor zepen en andere schoonmaakproducten, anderzijds gaat het om (grondstoffen voor) polymeren voor de fabricage van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals gezichtsmaskers, operatieschorten, antibacteriële doekjes en heldere beschermende gezichtsschermen.

“Door de vele ziekenhuisopnamen hebben we forse pieken in de volumes aan medische zuurstof die in de ziekenhuizen en in de thuiszorg wordt verbruikt voor de ondersteuning van coronapatiënten”, vertelt Diederick Luijten van Air Liquide, producent van industriële gassen, waaronder zuurstof. “Met onze gemotiveerde teams hebben we de productie flink opgeschaald binnen het mogelijke. En de productie van beademingsapparatuur, die de Air Liquide Groep produceert, ligt op de hoogste niveaus ooit. In 50 dagen leveren we wat we normaal in 3 jaar tijd doen. We kunnen dat niet alleen doen en zijn trots op onze partners en ons eigen personeel, die gezamenlijk fantastisch werk leveren.”

Hypochloriet

Ook Nouryon ziet een groeiende vraag in specifieke segmenten, meldt woordvoerder Jasper Jansen. “Dat geldt voor hypochloriet voor desinfectieproducten, loog voor schoonmaakmiddelen en chloromethanen voor de farmaceutische industrie.” Bij filterproducent Afpro en beddenfabrikant Auping zijn productielijnen opgestart voor miljoenen professionele mondkapjes, waarbij DSM voor de benodigde filtermaterialen zorgt.

DuPont heeft wereldwijd de productie van beschermende kleding voor gezondheidswerkers opgeschroefd naar negen miljoen stuks per maand. Ook de productie van mondkapjes en componenten voor medische apparatuur is opgeschaald. Solvay schonk tonnen waterstofperoxide aan de Spaanse overheid voor de productie van handontsmettingsgel. Croda International schonk hulpstoffen aan projecten die bezig zijn met de productie van een coronavaccin. Dit zijn maar enkele van de vele voorbeelden (zie ook kaders) van de bijdrage van de chemie aan het oplossen van de wereldwijde coronacrisis.

“Het is mooi om te zien dat de chemische industrie, een sector die niet altijd even positief in het nieuws staat, zo’n cruciale rol speelt in het oplossen van deze crisis”, zegt Bernard Wientjes, voorzitter van de Koninklijke VNCI. “Er is even geen behoefte aan kritiek, het gaat nu om de positieve geluiden.”

Respect

“Ik heb echt enorm respect voor iedereen die een bijdrage levert”, zegt Sijbesma. “De mensen in de zorg, maar ook andere kritische beroepen, zoals transporteurs, of mensen in het onderwijs, en ook in de supermarkten die ons van voedsel blijven voorzien, of de operators die de vele fabrieken, ook in de chemie, veilig draaiende houden en ervoor zorgen dat het ons aan niets ontbreekt. We zijn nog niet van het virus af, dus vraag ik aan iedereen om de hygiënemaatregelen strikt na te blijven leven, en anderhalve meter afstand te houden. We moeten samen optrekken om er samen uit te komen” Aldus Sijbesma. 

Productie handontsmettingsmiddel

Meteen na het uitbreken van de pandemie startte Dow met de productie van desinfecterende middelen, onder meer in Duitsland en België, en stelde deze belangeloos beschikbaar aan de gezondheidsautoriteiten. Ineos, dat de twee basisingrediënten voor hand sanitizers maakt, breidde in Duitsland en in Engeland in korte tijd de productie uit om de tekorten aan te vullen. Ook BASF leverde een bijdrage. In Frankrijk paste Arkema een productielijn aan en in Zwitserland nam Huntsman de handschoen op. Croda International doneerde voldoende glycerine om vijf miljoen flessen handontsmettingsmiddel te produceren. De glycerine in handdesinfectie helpt de handen te beschermen tegen de uitdrogende effecten van andere ingrediënten, zoals alcohol.

In Nederland zette DSM, in samenwerking met Avandis, op zijn productielocatie in Waalwijk razendsnel extra productiecapaciteit op. BASF Heerenveen schonk desinfectiemiddel aan de huisartsenposten en Friese huisartsenpraktijken.

Donatie persoonlijke beschermingsmiddelen

Vele chemiebedrijven hebben persoonlijke beschermingsmiddelen uit hun eigen voorraden geleverd aan zorginstellingen. Zo doneerde SABIC in Geleen 3200 FFP2-maskers, handschoenen, overalls en veiligheidsbrillen aan het Maastricht University Medical Center. SABIC in Bergen op Zoom doneerde bijna 3000 persoonlijke beschermingsmiddelen aan de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, die de materialen beschikbaar stelde aan de eerstelijnsverzorgenden. “Geweldig dat een bedrijf als SABIC hierin ook zijn verantwoordelijkheid neemt”, zei Theo Weterings, voorzitter van de veiligheidsregio. Dow Benelux in Terneuzen reageerde op een oproep van ZorgSaam, het Admiraal de Ruyter Ziekenhuis in Goes en de Veiligheidsregio om Zeeuwse artsen en hulpverleners van mondkapjes te voorzien, met de levering van 1500 mondkapjes. Dow Dordrecht doneerde 100 beschermende pakken aan het Dordrechtse Albert Schweitzer Ziekenhuis.

Dow doneerde beschermende pakken aan het Albert Schweitzer Ziekenhuis. 

3D-printing voor beschermingsmiddelen

3D-printing is een techniek die momenteel goed van pas komt. Het Limburgse Zuyderland Medisch Centrum had voor het behandelen van coronapatiënten dringend behoefte aan minstens tweehonderd verbindingsstukken om snorkelmaskers te kunnen aansluiten op een filtersysteem. Medewerkers van Zuyd Hogeschool hebben vervolgens in samenwerking met Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL) en lokale bedrijven (RepRapUniverse, Achatz Industries, BLACKBELT 3D en colorFabb) binnen 72 uur ruim driehonderd hulpstukken geprint.

Shell leverde honderd speciale opzetstukken voor beschermende gezichtsmaskers aan het medisch personeel van het Haaglanden Medisch Centrum. De onderdelen zijn met 3D-printers van het Shell Technology Center geproduceerd. “Het is niet meer dan logisch dat we deze techniek inzetten in strijd tegen het coronavirus”, aldus Ron van Wolferen, verantwoordelijk voor 3D-printing bij Shell.

Corbion-medewerkers tonen maskers gemaakt met 3D-technologie.

Total Corbion PLA, met hoofdkantoor in Gorinchem, heeft een speciale hars gedoneerd voor de productie van 3D-geprinte medische maskers en beschermingsmiddelen, een initiatief van het Spaanse Smart Materials 3D. De 5 ton hars maakte de 3D-productie mogelijk van meer dan 125.000 maskers voor gezondheidscentra en ziekenhuizen in Spanje.