Black Bear Carbon brengt circulaire carbon black uit autobanden terug in de keten
Tekst: Ingeborg Abendanon
“Moet je je voorstellen”, zegt CEO Victor Vreeken van Black Bear Carbon, “ruim zeven miljard mensen op deze aarde en anderhalf miljard autobanden. Per jaar. Reken dat eens terug, dan ‘verbruikt’ een gemiddeld gezin elk jaar anderhalve autoband. En dan reken ik de transportsector nog niet eens mee. Wij hebben een technologie ontwikkeld om autobanden terug te brengen naar grondstoffen die de waardeketen weer in kunnen. We maken uit die banden nu drie producten. Allereerst gas, dat kun je verbranden en verwaarden naar elektriciteit en warmte. Daarnaast olie die gebruikt kan worden als scheepvaartbrandstof, maar ook als voeding voor raffinaderijen en naftakrakers. En als laatste, ons hoofdproduct: carbon black. Ik zeg maken, maar dat is het natuurlijk niet. We winnen het allemaal terug uit een autoband.”
Het idee voor deze technologie ontstond in 2010. CFO Geert Glimmerveen vertelt over het begin van het bedrijf waar nu vijftien mensen werken. “We zijn begonnen als startup met het idee om carbon black terug te winnen uit autobanden en hebben de eerste vijf jaar met fabrikanten getest of dat haalbaar zou zijn. Dat was het en daaruit volgde de financiering en bouw van onze first plant in Nederweert. Aan die tweede fase kwam abrupt een eind toen de fabriek begin 2019 afbrandde. Noodgedwongen moesten we nadenken over de vraag: hoe nu verder? Investeerders haakten af en wij zagen in dat we het groter en professioneler moesten aanpakken. Zo was de olie aanvankelijk afval voor ons, maar is het nu een enorm waardevol product geworden waar onze business case mede op draait. De brand in de fabriek was een set back, maar het heeft ons ook weer nieuwe inzichten opgeleverd. Nu zijn we bijna bij de volgende fase gekomen: de bouw van een grote, commerciële fabriek op Chemelot. Begin 2023 gaat de schop in de grond en dan hopen we eind 2024, begin 2025 te kunnen draaien.”
Liever naar dit artikel luisteren? Dat kan met CM Audio
Veertig fabrieken
Carbon black, zwarte koolstof dat vroeger ook wel ‘zwartsel’ werd genoemd, staat qua omvang op de vijfde plek van meeste gemaakte chemicaliën. Het wordt voor het grootste deel gebruikt in autobanden, maar een kleiner deel zit ook in niet-rubber-toepassingen zoals inkt en coatings. Glimmerveen: “Per jaar heb je het over veertien miljoen ton carbon black, waarvan wij ongeveer twaalf duizend ton voor onze rekening zullen nemen vanuit onze commerciële fabriek. Het marktpotentieel is enorm en we zouden op termijn wel vierhonderd nieuwe fabrieken kunnen bouwen. Natuurlijk droom je daar weleens van, maar laten we dan eerst maar eens beginnen met veertig fabrieken, dat zou al heel mooi zijn. De vraag is enorm en de interesse komt vanuit de hele wereld.” Vreeken: “Met onze eerste fabriek leverden we aan een stuk of dertig klanten wereldwijd – die we nu nog uit voorraad kunnen bedienen – en dat gaan we straks met de nieuwe fabriek ook doen. Uitbreiding kan inderdaad de volgende fase zijn. Wij geloven in onze technologie.”
De belangstelling voor de technologie van Black Bear Carbon is groot, maar financiering blijft in sommige opzichten lastig. Vreeken: “Investeerders die nu de lead pakken en het risico aan durven gaan, zijn cruciaal. Ging het in het begin nog om een paar miljoen euro, inmiddels hebben we het over bedragen boven de honderd miljoen. Dat zijn serieuze getallen en investeerders willen liever zo min mogelijk risico lopen. De technologie heeft zich bewezen en de risico’s zijn er wel zo’n beetje uit. Ons verhaal klopt en met deze commerciële fabriek gaan we bewijzen dat de zogenaamde first plant problems eruit zijn.”
Wetgeving
Een ander punt waar Black Bear Carbon tegenaan liep, was vreemd genoeg de circulariteit van hun concept. Glimmerveen: “Circulair betekent dat we waardevolle grondstoffen zolang mogelijk in de waardeketen houden, maar veel wetgeving ‘denkt’ nog in lineaire concepten. We moeten ‘afval’ juist gaan zien als een grondstof voor een circulair proces. Veel Tweede Kamerleden dragen ons een warm hart toe, maar de praktijk blijkt taaier.”
Vreeken geeft aan dat die perceptie van circulariteit een van de belangrijkste redenen was om vorig jaar de publiciteit te zoeken: “Bij circulair denken mensen in eerste instantie alleen maar aan recycling. Een koffiekopje moet weer terugkomen als een koffiekopje. Dat zien wij anders. Je kunt de componenten in andere toepassingen hergebruiken, dan is het écht circulair. De olie uit de autobanden wordt bijvoorbeeld circulair teruggebracht als grondstof voor andere toepassingen. Ons hele team is bevlogen van dit idee. We hebben de passie om na te denken over circulariteit die veel breder is dan alleen recycling. In dat opzicht schrok ik ook toen de SER onlangs een rapport uitbracht over de grondstoffen- en energietransitie. Dat we met zo’n rapport het kabinet nog steeds moeten aanmoedigen, echt bizar...”
Lees ook | VNCI onderschrijft SER-oproep: “Maak grondstoffentransitie prioriteit”
Calimero
En dat terwijl de technologie in de basis vrij eenvoudig is, al langer bestaat en door meer partijen wordt toegepast. Vreeken: “Elke recovered carbon black-producent heeft zijn eigen, geheime recept. Waar wij ons in onderscheiden is dat we consistente en reproduceerbare kwaliteit leveren. We zijn de fase van startup voorbij en positioneren ons niet meer als Calimero. Ook niet als die wereldverbeteraar die alle brandende afvalbergen gaat oplossen. Wij zijn een down-to-earth-bedrijf met een interessante technologie om een bijdrage te leveren aan de circulaire economie. Dat is waar we voor staan.”
Lidmaatschap VNCI
Black Bear Carbon is dit jaar lid geworden van de VNCI. Een logische stap, aldus Vreeken. “Sinds twee jaar hebben wij onze technologie anders gepositioneerd. Wat wij doen is chemie. De nieuwe fabriek gaan we ook als chemische plant neerzetten. Met alles wat daarbij hoort. Toen we dat eenmaal hadden gezegd, waren we ook welkom op Chemelot en daar zijn we heel blij mee. Zij hebben een reputatie hoog te houden en willen van hun site de grootste circulaire hub van Europa maken. Dat past bij onze ambitie om bij te dragen aan een circulaire economie in Nederland. We zijn een relatief kleine speler en sluiten ons graag aan bij het grote collectief dat de VNCI vertegenwoordigt. De kennis die de VNCI heeft op het gebied van wet- en regelgeving is voor ons heel interessant en ook in de lobby kunnen we gezamenlijk optrekken.”
Glimmerveen: “We lossen elke dag een stukje van de circulaire puzzel op, maar wij weten ook niet alles. Het is goed om met collega-ondernemers ervaringen en kennis te delen. Die drive om een circulaire economie op te zetten vonden we ook bij de VNCI. Een goede zaak en nu moeten we ervoor zorgen dat we dit samen serieus verder oppakken.”
De technologie van Black Bear Carbon bestaat uit zes stappen:
- Voorbereiding | Voordat de banden door Black Bear Carbon verwerkt kunnen worden, wordt eerst het staal verwijderd. Staal dat ook weer gerecycled wordt.
- Carbonisatie | Het rubber wordt onder gecontroleerde omstandigheden en zonder zuurstof verhit. Hierdoor wordt het afgebroken tot kleinere moleculen, waarna pyrolysegas, pyrolyseolie en stevige koolstofhoudende kool overblijven. Recovered carbon black met een hoge kwaliteit waarvan de samenstelling overeenkomt met wat er oorspronkelijk gebruikt is voor de productie van een autoband.
- De-agglomeratie | Het koolstofhoudende kool wordt afgebroken in kleinere delen (zogenaamde aggregaten). Deze processtap bepaalt de particle size distribution (PSD). Deze verdeling in deeltjesgrootte is cruciaal voor de versterkende werking van carbon black in rubberverbindingen.
- Pelletiseren | Het carbon black-poeder wordt gepelletiseerd om te voorkomen dat het teveel gaat stuiven tijdens de verdere verwerking en opslag. Door toevoeging van gecontroleerde hoeveelheden water en bindmiddelen wordt veel van de aanwezige lucht uit het poeder verwijderd, waardoor de bulkdichtheid toeneemt.
- Drogen | Het water uit de pelletiseerstap wordt onder gecontroleerde condities verdampt. Een geringe hoeveelheid bindingsmiddel blijft achter en dat zorgt ervoor dat de gedroogde pellets sterk genoeg zijn om de benodigde verpakkings- en transportstappen te kunnen doorstaan.
- Eindproduct | Het eindproduct, recovered carbon black, is klaar voor toepassing in een brede range aan producten.
Foto's: Black Bear Carbon