Veilige en Duurzame Stoffen

Europese en nationale herziening op komst

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat geeft aan dat naast klimaatverandering en biodiversiteit, de vervuiling door chemische stoffen inmiddels de ‘planetaire grens’ heeft overschreden. Het algemene doel is het realiseren van een gezonde en veilige leefomgeving, die door de inwoners van Nederland ook als zodanig wordt ervaren. Het ministerie heeft hierin zowel een regisserende als stimulerende rol. De VNCI is blij dat duidelijk de link wordt gelegd met de Europese ontwikkelingen op het stoffengebied. De wijzigingen die eraan komen zijn veelomvattend en beslaan veel terreinen. Het is de vraag of de veranderingen al op het vizier staan van alle betrokken overheden.

Positief

• De Europese Green Deal is voor Nederland uitgangspunt in de aanpak van chemische stoffen.
• Er wordt gekozen voor een samenhangende en integrale aanpak voor het terugdringen van de risico’s van chemische stoffen, via een nationaal Impulsprogramma Chemische Stoffen.
• Het gewenste beschermingsniveau wordt bij voorkeur op Europees of internationaal niveau vastgelegd en nationaal geïmplementeerd, waardoor een level playing field bereikt wordt.

Kritisch

• Het nationaal Impulsprogramma zal in de pas moeten blijven met de Europese aanpassingen op het gebied van chemische stoffen. Het is een flinke uitdaging om goed aangehaakt te blijven bij de Europese wet- en regelgevingswijzigingen.
• Het ministerie van VWS is op het gebied van veilig gebruik van chemische stoffen verantwoordelijk voor de CLP-verordening (indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels). Deze EU-verordening wordt herzien en vormt een belangrijke pilaar in de wetgeving op stoffengebied. In de VWS-plannen staan geen verwijzingen naar deze veelomvattend CLP-herziening.

REACH-herziening

REACH regelt de veilige toelating van chemische stoffen tot de Europese markt, en heeft tot doel mens en milieu te beschermen èn de concurrentiekracht van de Europese chemische industrie te vergroten. De conclusie van de evaluatie in 2018 was dat REACH de gewenste resultaten behaalde, maar niet in het gewenste tempo. De nu lopende evaluatie, die een onderdeel is van de Duurzaamheidsstrategie voor Chemische Stoffen (Chemicals Strategy for Sustainability, CSS) zal voor het eerst sinds de vaststelling van REACH in 2006 leiden tot inhoudelijke aanpassingen om de beoogde doelen beter en sneller te bereiken. Daarnaast zal in 2023 opnieuw naar de nationale implementatie van REACH gekeken worden om te bezien of er een tempoversnelling gerealiseerd is in het behalen van nationale resultaten.

Positief

• Nederland onderkent het grote belang van het zorgvuldig formuleren en implementeren van de verbetervoorstellen van REACH.
• Nederland zal actief deelnemen aan voorbereidingstrajecten (zoals expertgroepen of consultaties).
• De begrotingspost 'Veiligheid Chemische Stoffen' is flink verhoogd.

Kritisch

• Het is onduidelijk welke middelen beschikbaar zijn om de partijen die geconfronteerd worden met de herziening van REACH te betrekken bij het traject en te ondersteunen bij de voorbereiding en uitvoering. Dit zijn niet alleen chemiebedrijven, maar ook alle (mkb) bedrijven die gebruik maken van chemische bouwstenen.
• Nationale resultaten van de Europese REACH-wetgeving zijn mogelijk lastig te duiden. In elk geval zou de nationale evaluatie niet tot extra nationale doelen moeten leiden boven op de Europees geharmoniseerde doelen.

Aandachtsgebieden

In de plannen van I&W staat dat het ministerie een stimulerende rol heeft bij het in beeld brengen en het vermijden of beperken van activiteiten met gevaarlijke stoffen die risico’s opleveren voor een gezonde en veilige leefomgeving. Hierbij worden genoemd: nanomaterialen en biotechnologie, het ‘vergroenen’ van biociden en het terugdringen gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw, het volgen van nieuwe wetenschappelijke inzichten op het gebied van hormoonverstoring en gecombineerde blootstelling aan stoffen en het ontwikkelen van beleid ten aanzien van onzekere risico’s.

Safe by design

Voor de lange termijn zet Nederland in op het voorkomen van risico's voor mens en milieu in de ontwerpfase: safe by design. In het kader van de materialentransitie hoort daar ook safe & circulair design bij. Daarnaast staat in de plannen dat met casuïstiek inzichtelijk gemaakt gaat worden hoe safe/circular by design in de praktijk vorm gaat krijgen. Verder wordt er gekeken hoe safe by design nog verder geïntegreerd kan worden binnen de energietransitie.

Positief

• Stimuleren safe/circular by design en de link met de praktijk en de energietransitie.

Kritisch

• De Europese Green Deal (via de Chemicals Strategy for Sustainability) zet in op safe & sustainable by design. Het is onduidelijk of duurzaamheid voldoende wordt meegenomen bij het nationale safe by design-programma. De Europese CSS spreekt over safe & sustainable by design.

Pfas

Nederland heeft het initiatief tot een Europese restrictie op pfas (poly- en perfluoralkylstoffen) genomen en werkt er samen met Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen aan. Dit resulteert naar verwachting begin 2023 in een formeel voorstel voor een EU-brede restrictie van pfas. Er wordt aangegeven dat de brede pfas-restrictie het meest arbeidsintensieve stoffendossier is voor Nederland, omdat het gaat om vele honderden, mogelijk duizenden stoffen en evenzovele toepassingen.

Positief

• Het is een goede zaak dat de restrictie Europees wordt aangepakt.

Kritisch

• Aangezien de pfas-restrictie het eerste voorbeeld is van een brede groeps-restrictie moet de zorgvuldigheid van het proces goed bewaakt worden.

Aandachtspunten ILT

De ILT werkt aan het beperken van de risico's van chemische stoffen voor de gezondheid, het milieu en de veiligheid. Hierbij gaat het om (risico's bij) productie, handel, gebruik en misbruik van industriële chemicaliën, biociden en explosieve stoffen en precursoren. Het toezicht richt zich de komende jaren op de sturing op (blootstellings)risico's van gevaarlijke chemische stoffen in de keten door meer(internationale) samenwerking, benutten signalen en uitbreiden kennis, REACH-toezicht en het versterken van de eigen verantwoordelijkheid van de sector.

Positief

• Meer internationale samenwerking bij het toezicht van chemische stoffen in de keten.

Kritisch

• Met de komst van de Chemicals Strategy for Sustainability wordt de lat voor handhaving en handhaafbaarheid hoger gelegd. Het is onduidelijk of ILT zich hiervan bewust is en hoe zij zich hierop voorbereid.

Nieuwe verbindingen voor de chemie 

In 2019 lanceerde de Europese Commissie de Green Deal om de Europese Unie schoon, veilig, duurzaam en circulair te maken. De Chemicals Strategy for Sustainability (CSS), onderdeel van de Green Deal, is in 2020 gepubliceerd. Hierin is de duurzame langetermijnstrategie voor de chemische industrie uitgewerkt. De chemische industrie staat met de komst van de CSS voor een grote uitdaging om de chemie nog duurzamer en veiliger te maken voor mens en milieu.

Meer informatie vind je in ons dossier Veilige en Duurzame Stoffen.

VNCI Prinsjesdag