Zesde Cluster: geografisch verspreid, verbonden door klimaatambities

Ons land huisvest, mede vanwege haar gunstige geografische liggen, zes unieke chemieclusters die samen de ruggengraat van de Nederlandse chemische industrie vormen. Naast vijf fysieke locaties is er ook een Zesde Cluster. Hierin zijn negen sectoren, waaronder een deel van de chemische industrie, vertegenwoordigd.

Het is een bundeling van bedrijven die geografisch over ons land verspreid zijn. We spreken met Rosienne Steensma, vertegenwoordiger namens de Koninklijke VNCI voor dit cluster. “Net als voor de andere clusters geldt dat we ook in dit cluster samenwerken om de ambities uit het Klimaatakkoord te realiseren.” 

Download | Klimaattransitie door de Nederlandse industrie in cluster 6

De bedrijven die in cluster 6 vertegenwoordigd zijn, moeten ook voldoen aan de doelstellingen uit het Klimaatakkoord. Daar is infrastructuur voor nodig en dat is precies de grote uitdaging voor alle bedrijven die niet aan een van de vijf fysieke clusterlocaties verbonden zijn. Rosienne: “Het Klimaatakkoord en de infrastructurele plannen richten zich sterk op de vijf locaties. Bedrijven die daar niet bij horen, mogen niet buiten de boot vallen. Daarom is het goed dat dit cluster er gekomen is. Hierin bespreken we de specifieke knelpunten in de transitie, bijvoorbeeld op het gebied van infrastructuur.”

Infrastructuur

De infrastructuur die nodig is voor de transitie - zoals leidingen voor waterstof, transport en restwarmte, en afvoer van CO₂ ten behoeve van opslag - wordt uitgerold over de vijf fysieke chemieclusters. “Maar decentrale oplossingen zijn ook nodig, juist voor de bedrijven die niet in de buurt van een energie-hoofdinfrastructuur zitten. Gebeurt dat niet, dan hebben deze bedrijven straks geen toegang tot duurzame energie en raken ze achterop in de energietransitie”, aldus Rosienne. 

Een ander aandachtspunt voor cluster 6 betreft stimulerings- en subsidiemaatregelen. Voor relatief kleine bedrijven is het vaak lastig om toegang te krijgen tot bijvoorbeeld de SDE++-subsidie. Deze wordt verdeeld op basis van de laagste kosten per bespaarde hoeveelheid CO₂. “Dit is nadelig voor relatief kleine uitstoters omdat zij de gemaakte kosten over minder tonnen kunnen uitsmeren”. 

In het Zesde Cluster zijn naast de chemische industrie nog acht andere sectoren opgenomen: levensmiddelen, papier, glas, keramische industrie, afval- en recycling, ICT-bedrijven, metallurgische industrie en de olie- en gas exploratiebedrijven (zie infographic). Door de grote diversiteit aan productieprocessen in deze sectoren, zijn de verschillen in energiebehoeften groot. Toch blijkt uit de sectorplannen dat er zes overkoepelende transitiemogelijkheden zijn, namelijk: procesefficiëntie, elektrificatie, inzet van alternatieve brandstoffen, duurzame energieopwekking, geothermie/levering van warmte/CCUS en toepassen van innovatieve technieken. 

Daarnaast zijn er ook sectorspecifieke uitdagingen. Voor de chemie zijn dat: 

1. Technologie & infrastructuur | Chemiebedrijven in cluster 6 zetten vooral in op elektrificatie. Sommige bedrijven hebben contact met lokale overheden en regionale energiebesparingsinitiatieven om de noodzakelijke bekabelingen en vergunningen te organiseren. Maar er zijn ook bedrijven die aangeven dat zij behoefte hebben aan meer kennis en ervaring op dit gebied. Voor wat betreft de infrastructuur is er (nog) geen goed beeld of deze op de langere termijn voldoende ondersteuning biedt voor de verduurzamingsambities. 
2. Best practices | Bedrijven in cluster 6 geven aan dat de huidige subsidiemogelijkheden niet altijd uitkomst bieden, onder meer door de onzekerheid van de subsidies en de complexiteit. Kennisdeling en uitwisseling van best practices zijn voor dit cluster belangrijk. 
3. Investeringsruimte | Bedrijfseconomische omstandigheden zijn een onzekere factor bij de uitvoering van besparingsprojecten. Mogelijkheden zien de chemiebedrijven wel, maar zij lopen tegen problemen aan bij het rondkrijgen van business cases. 
4. Innovatie- en demonstratiesubsidies | Juist voor bedrijven in cluster 6 is het belangrijk om volop gebruik te kunnen maken van innovatie- en demonstratiesubsidies (zoals MOOI, DEI+ en VEKI). Deze maatregelen zijn nu vaak beperkt in omvang en eenmalig te gebruiken. Vanuit clusterverband is er veel aandacht voor deze subsidies en de toepassing ervan. 

Hoewel de aangesloten bedrijven over het hele land verspreid zijn, is de gemeenschappelijke ambitie helder: realisatie van de klimaatdoelstellingen. Rosienne: “Vanuit de VNCI kunnen wij via cluster 6 knelpunten oplossen, zodat bedrijven hun klimaatambities kunnen waarmaken."

Chemieclusters Nederland

Ons land huisvest, mede vanwege die gunstige geografische ligging, zes unieke chemieclusters die samen de ruggengraat van de Nederlandse chemische industrie vormen. Voor de productie, het vervoer en het gebruik van bijvoorbeeld grondstoffen en energie zijn deze clusters onderling nauw met elkaar verbonden en wordt er intensief samengewerkt. 

Lees meer over de chemieclusters